Εισήγηση Χρήστου Μιχαλάκη Αναπληρωτή Περιφερειάρχη Θεσσαλίας, Προέδρου Επιτροπής Παρακολούθησης ΠΕΠ Θεσσαλίας 2014-2020

Καλαμπάκα, 27 Νοεμβρίου 2018

Σας καλωσορίζω στην 4η Συνεδρίαση της Επιτροπής Παρακολούθησης του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος Θεσσαλίας 2014-2020.

Μετά την έγκριση του Προγράμματος από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Δεκέμβριο του 2014,...

την 1η Συνεδρίαση της Επιτροπής Παρακολούθησης το 2015, τη 2η Συνεδρίαση τον Οκτώβριο του 2016, την 3η τον Νοέμβριο 2017 και μια σειρά από ενδιάμεσες Αποφάσεις της Επιτροπής που λήφθηκαν με «γραπτή διαδικασία» για το Πρόγραμμα , και όλη την εξέλιξη του Προγράμματος,
βρισκόμαστε σήμερα εδώ, στην 4η συνεδρίαση της Επιτροπής Παρακολούθησης, στην ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ, για να παρουσιάσουμε την εξέλιξη του Προγράμματος, να συζητήσουμε και να αποφασίσουμε τον σχεδιασμό και τα επόμενα βήματα για την πρόοδό του.

Το ΠΕΠ Θεσσαλίας με την 1η Αναθεώρηση που εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Δεκέμβριο 2017, αύξησε τον προϋπολογισμό σε 423.757.117 € Δημόσια Δαπάνη. Συγχρηματοδοτείται κατά 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ).

Αυτούς τους πόρους πρέπει να διαχειριστούμε , με τρόπο που να αποφέρουν το καλύτερο αποτέλεσμα για τη Θεσσαλία.

Το ΠΕΠ είναι Στρατηγική, έχει στόχους, κανόνες και στόχους που πρέπει να επιτύχει.

Και πρέπει να ολοκληρωθεί πλήρως – και αυτό θα το πετύχουμε – στις 31-12-2023.

Παρουσιάζοντας το τί έγινε έως σήμερα, πρέπει να αναφέρουμε ότι ξεκίνησε αργά, αν αναλογιστούμε:

- ότι εγκρίθηκε τον Δεκέμβριο 2014 (και όλα τα Προγράμματα του ΕΣΠΑ βέβαια, τότε) , ενώ η περίοδος «ξεκινούσε» στις αρχές του 2014.

- ότι η δυνατότητα «έναρξης» ξεκίνησε το 2015, μετά τον ορισμό των Αρχών Διαχείρισης σύμφωνα με το Νόμο του ΕΣΠΑ 4314/2014, και ουσιαστικά την 1η Συνεδρίαση της Επιτροπής Παρακολούθησης, που ενέκρινε τα βασικά «Κριτήρια» για την επιλογή των έργων στο ΠΕΠ (και για όλα τα Προγράμματα του ΕΣΠΑ ομοίως)

- ότι η «πραγματική» δυνατότητα έναρξής του το 2015 αφορούσε λίγους μόνο «τομείς» του ΠΕΠ, αφού Τομείς του ήταν χωρίς δυνατότητα ενεργοποίησης τότε, καθόσον :

• δεν είχαν τακτοποιηθεί οι «Αιρεσιμότητες» (δηλαδή οι «Προϋποθέσεις») που ορίζονταν στο ΕΣΠΑ, όπως για τον τομέα της «Ενέργειας» (ουσιαστική τακτοποίηση έγινε τέλη 2017 – αρχές 2018), της διαχείρισης των Απορριμμάτων (έπρεπε πρώτα να εγκριθεί ο Νέος Εθνικός Σχεδιασμός, μετά οι Περιφερειακοί Σχεδιασμοί –τα ΠΕΣΔΑ-, να οριστικοποιηθεί η Νομοθεσία και μετά να ξεκινήσει) και αρκετές ακόμα

• δεν είχε οριστικοποιηθεί το πλαίσιο των Κρατικών Ενισχύσεων για πολλά Έργα και Δράσεις αλλά και για Ιδιωτικές Επενδύσεις όπου κυρίως δεν υπήρχε  εύρυθμη λειτουργία του Εθνικού Πληροφοριακού Συστήματος Κρατικών Ενισχύσεων (=Π.Σ.Κ.Ε.)

• για τις δράσεις του Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ) στα ΠΕΠ, σχεδόν στο σύνολό τους καθόσον αφορούν σε «οριζόντιες» δράσεις, απαιτούνταν προηγούμενα η οριστικοποίηση της εθνικής πολιτικής στον εκάστοτε τομέα και η έκδοση του νομοθετικού /κανονιστικού πλαισίου (όπως Υγεία, Κοινωνική οικονομία, Κοινωνικές δράσεις κ.α.)

Πέραν αυτών, εκπονήθηκαν όπως προβλέπονταν, η «Περιφερειακή Στρατηγική για την Έξυπνη Εξειδίκευση» (RIS 3) και η «Εξειδίκευσή» της (αντίστοιχα και στις άλλες Περιφέρειες, καθώς και η Εθνική RIS 3), η «Περιφερειακή Στρατηγική για την Κοινωνική Ένταξη και καταπολέμηση της φτώχειας», ο «Εθνικός σχεδιασμός για το «Πλαίσιο Μεταφορών» (ΣΠΕΜ), τα «Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών» (ΣΔΛΑΠ) που εκπονήθηκαν σε Εθνικό επίπεδο για όλες τις περιφέρειες και Λεκάνες, η Εθνική Στρατηγική του τομέα της Υγείας, και πολλά ακόμα άμεσα εξαρτώμενα και με το ΠΕΠ.  

Παράλληλα, με τη λήξη του ΕΣΠΑ 2007-2013 στο τέλος 2015 (λήξη περιόδου επιλεξιμότητας 31-12-2015), το 2016 ολοκληρώθηκαν τα έργα και τα Προγράμματα. Καταγράφονταν ανάγκη «εξυγίανσης» στα Προγράμματα, με την έννοια της διατήρησης των ολοκληρωμένων έργων και παράλληλα διατήρησης «Υπερδέσμευσης» σε συγκεκριμένα ποσοστά υπέρβασης (τάξης 5% περίπου). Έργα που δεν τελείωσαν και πληρούσαν τις προϋποθέσεις «Μεταφοράς» τους στην Περίοδο ΕΣΠΑ 2014-2020, σύμφωνα με τους κανόνες που ίσχυαν,  μεταφέρθηκαν σε αυτήν. Πρέπει να τονίσουμε εδώ ότι για το ΠΕΠ Θεσσαλίας, ήταν πολύ μικρός ο αριθμός έργων και προϋπολογισμός τους που «πέρασε» στο ΠΕΠ 2014-2020, Άλλωστε, αρχή μας ήταν και είναι η διάθεση του προϋπολογισμού του ΠΕΠ Θεσσαλίας 2014-2020 σε νέα έργα και επενδύσεις, για πραγματική ωφέλεια της οικονομίας και κοινωνίας.

Περαιτέρω, καταγράφεται η αλλαγή στο Νόμο περί Δημοσίων Συμβάσεων το 2016. Ο Νέος Νόμος 4412/2016, που εκδόθηκε τον Αύγουστο 2016 ως απαίτηση συμμόρφωσης της χώρας στις απαιτήσεις των Ευρωπαϊκών Οδηγιών, δεν είχε άμεση ετοιμότητα εφαρμογής στην πράξη. Έχουμε στη συνέχεια έκδοσής του, μια σειρά μεταγενέστερων νομοθετικών ρυθμίσεων, κανονιστικών διατάξεων, εγκυκλίων, ερμηνειών, σταδιακής λειτουργίας των ηλεκτρονικών συστημάτων (ΕΣΥΔΗΣ κλπ.), απαιτήσεων, «κενά» περιόδων εφαρμογής του, ενημέρωσης και εκπαίδευσης όλων όσων τον εφαρμόζουν ώστε να υπάρχει σωστή εφαρμογή κανόνων του, αλλά και διατάξεις που έως και σήμερα οριστικοποιούνται για εφαρμογή. Αποτέλεσμα, η παύση διαγωνισμών στα ενταγμένα έργα επί μακρόν, καθυστερήσεις στην πρόοδο των έργων και καθυστερήσεις στην υλοποίηση των Προγραμμάτων, και του ΠΕΠ.

Σημειώνουμε ότι ο Ν.4412/2016 έφερε αλλαγές και πρόσθετες απαιτήσεις για την έναρξη των διαγωνισμών και συμβάσεων έργων, θέτοντας πρόσθετες απαιτήσεις με πλέον σημαντική αυτήν που αφορά στις «Απαλλοτριώσεις».  Συγκεκριμένες απαιτήσεις προώθησης έργων σε σχέση με το στάδιο εξέλιξης της απαλλοτρίωσής τους, διορθωτικές ρυθμίσεις και εξειδικεύσεις, προκειμένου να μπορεί έργο που απαιτεί απαλλοτρίωση να δημοπρατηθεί και να συνάψει Σύμβαση. Νέες καθυστερήσεις και εδώ, κυρίως στα οδικά έργα. 

Και άλλες αλλαγές όμως υπήρξαν. Όπως αυτές που αφορούν στη διαδικασία Χρηματοδοτήσεων στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και τη λειτουργία της ηλεκτρονικής πλατφόρμας e-pde, σταδιακά εξελισσόμενες, ορθές ρυθμίσεις, που ωστόσο απαίτησαν και αυτές χρόνο για την εφαρμογή τους. 

Σήμερα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχει εξομάλυνση και το σύνολο των τομέων του ΠΕΠ, όπως και όλων των Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ, μπορεί να προχωρήσει σε εφαρμογή.

Ωστόσο, οι καθυστερήσεις που υπήρξαν και τα δυσμενή αποτελέσματά τους και στο ΠΕΠ, πρέπει εντέλει να απορροφηθούν στο διάστημα που υπολείπεται από σήμερα μέχρι τη Λήξη του ΕΣΠΑ στις 31-12-2023.

Πού είμαστε σήμερα στο ΠΕΠ:

Έχει «Εξειδικευτεί» σε ποσοστό περίπου 93%, ενώ με τις Νέες Δράσεις που προτείνονται στην παρούσα 4η Επιτροπή για έγκριση (δράσεις για Ρομά και Διαχείριση απορριμμάτων), φτάνει στο 100% (όταν, 10ος/16 - 2η Συνεδρίαση Επιτροπής Παρακολούθησης : 46% , 11ος/2017 – 3η Συνεδρίαση  Επιτροπής Παρακολούθησης : 77 %. / ΣΗΜΕΙΩΣΗ : με τον ισχύοντα τότε Π/Υ του ΠΕΠ=401.130.674 ευρώ. ΜΕ ΑΝΑΓΩΓΗ στα 423.757.117 ευρώ που ισχύει σήμερα, τον 11ο/2017 είχε εξειδικευτεί το 74% του ΠΕΠ ).

Οι Προσκλήσεις που εκδόθηκαν προς τους δικαιούχους για υποβολή προτάσεων έργων, φτάνουν πλέον στο 100% (όταν, 10ος/16 - 2η Συνεδρίαση Επιτροπής Παρακολούθησης : 27% , 11ος/2017 – 3η Συνεδρίαση  Επιτροπής Παρακολούθησης : 69,5 %. / ΣΗΜΕΙΩΣΗ : με τον ισχύοντα τότε Π/Υ του ΠΕΠ=401.130.674 ευρώ. ΜΕ ΑΝΑΓΩΓΗ στα 423.757.117 ευρώ που ισχύει σήμερα, τον 11ο/2017 είχαν εκδοθεί Προσκλήσεις στο 65,85% του ΠΕΠ ).

Τα ενταγμένα έργα ανέρχονται στο 67,93% του ΠΕΠ (όταν, 10ος/16 - 2η Συνεδρίαση Επιτροπής Παρακολούθησης : 18% , 11ος/2017 – 3η Συνεδρίαση  Επιτροπής Παρακολούθησης : 39 %. / ΣΗΜΕΙΩΣΗ : με τον ισχύοντα τότε Π/Υ του ΠΕΠ=401.130.674 ευρώ. ΜΕ ΑΝΑΓΩΓΗ στα 423.757.117 ευρώ που ισχύει σήμερα, τον 11ο/2017 είχαν ενταχθεί Πράξεις με Π/Υ στο 37% του ΠΕΠ ).

Οι Νομικές Δεσμεύσεις αντιστοιχούν στο 24,88 % του ΠΕΠ (όταν, 11ος/2017 – 3η Συνεδρίαση  Επιτροπής Παρακολούθησης : 15,87 %. με τον ισχύοντα τότε Π/Υ του ΠΕΠ=401.130.674 ευρώ. ΜΕ ΑΝΑΓΩΓΗ στα 423.757.117 ευρώ που ισχύει σήμερα, τον 11ο/2017 είχαν συναφθεί συμβάσεις στο 15% του ΠΕΠ ).

Οι δαπάνες φτάνουν στο 13,98% του ΠΕΠ (όταν, 11ος/2017 – 3η Συνεδρίαση  Επιτροπής Παρακολούθησης : 10,13 %. με τον ισχύοντα τότε Π/Υ του ΠΕΠ=401.130.674 ευρώ. ΜΕ ΑΝΑΓΩΓΗ στα 423.757.117 ευρώ που ισχύει σήμερα, τον 11ο/2017 είχαν συναφθεί συμβάσεις στο 9,59% του ΠΕΠ ).

Σημαντική παράμετρος που πρέπει να τονιστεί εδώ, είναι οι μεγάλες εκπτώσεις στους Διαγωνισμούς των Δημοσίων Έργων. Οδηγούν σε μικρότερο ποσό Νομικών Δεσμεύσεων από το αρχικά προβλεπόμενο , αλλά και σε κίνδυνο να υπάρξουν πιθανά έργα που θα έχουν δυσκολίες στην ολοκλήρωσή τους.

Πώς συνεχίζουμε:

Μέσα στο 2018, θα προχωρήσουν ορισμένες ακόμα εξειδικεύσεις Δράσεων, θα εκδοθούν και Νέες Προσκλήσεις αλλά και Εντάξεις έργων, ενώ αναμένονται νέες συμβασιοποιήσεις ενταγμένων έργων και πρόσθετες δαπάνες, αυξάνοντας τα ποσοστά προόδου έως την 31η-12-2018.

Στο 2019, αναμένεται Συμβασιοποίηση σε πολλά και σημαντικού Προϋπολογισμού έργα (σιδηρόδρομος, οδικά, κτιριακά, αναπλάσεων κ.α.) και δράσεις Κοινωνικού Ταμείου (τομέα Υγείας, Ρομά κ.α.) και Δαπάνες, που προβλέπεται να αποδώσουν άμεσα στο ΠΕΠ, από το 2019.

Στο 2019, σχεδιάζεται η πλήρης ενεργοποίηση όλων των τομέων και πόρων του ΠΕΠ, και με χρήση «προγραμματικών υπερδεσμεύσεων», με μια σειρά Προσκλήσεις για Έργα / Δράσεις / Ιδιωτικές Επενδύσεις , και αντίστοιχα Εντάξεις στο Πρόγραμμα.

Αυτά είναι που θα εξασφαλίσουν στη συνέχεια συμβάσεις και δαπάνες για απορρόφηση όλου του Προϋπολογισμού του ΠΕΠ έως το 2023.

Εντείνουμε τις συνεργασίες με Φορείς της Περιφέρειας που είναι δυνητικοί Δικαιούχοι Νέων έργων και δράσεων, αυτών που είναι ήδη Δικαιούχοι με ενταγμένα έργα / δράσεις , αλλά και με Κεντρικούς Φορείς για προώθηση των Νέων Δράσεων.

Ολοκληρώνουμε τα Σχέδια Στρατηγικών Χωρικών Επενδύσεων, προωθώντας τα έργα των εγκεκριμένων ΒΑΑ Λάρισας και Βόλου, ενεργοποιώντας τα ΒΑΑ Καρδίτσας και Τρικάλων και ολοκληρώνοντας τις Στρατηγικές για τα Νησιά Βορείων Σποράδων και «Διαδρομής» Πολιτισμού – Τουρισμού ώστε να εκδοθούν και οι Προσκλήσεις για τα έργα τους και να ενταχθούν.

Ενεργοποιούνται όλες οι Προσκλήσεις για Ιδιωτικές Επενδύσεις, του ΕΤΠΑ και του Κοινωνικού Ταμείου, μέσω των «Ενδιάμεσων Φορέων Διαχείρισης» που προχώρησαν και προγραμματίζεται να προσωρήσουν ώστε να καλυφθούν όλες οι δράσεις και προϋπολογισμός.

Τι απαιτείται:

Για να υπάρχει έγκαιρο και ορθό αποτέλεσμα στο ΠΕΠ απαιτείται προσήλωση στους στόχους του από όλους: την ίδια την Περιφέρεια και την Υπηρεσία που διαχειρίζεται το ΠΕΠ, τους Κεντρικούς φορείς που «εξειδικεύουν» δράσεις και νομοθετούν, τους Δικαιούχους που ωριμάζουν για να εντάξουν έργα και εν συνεχεία υλοποιούν, τις αρχές που «αδειοδοτούν».

Απαιτείται στενή συνεχής συνεργασία για να ξεπεραστούν τα όποια εμπόδια και να υπάρξει αποτέλεσμα, επ' ωφελεία τελικά της ίδιας της Θεσσαλίας.

Απαιτείται να υπάρχει ωριμότητα των έργων στους φορείς.

Η πολύ σημαντική ενεργοποίηση που καταγράφεται σήμερα, πρέπει να στηριχτεί απ όλους ώστε να ολοκληρωθεί το 2023 το ΠΕΠ ικανοποιώντας τους στόχους του.

Παράλληλα, πρέπει να αναφέρουμε ότι «τρέχουν» πρόσθετα Προγράμματα :

-  από την ίδια την Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης της Περιφέρειας, που είναι τα έργα διαχείρισης Λυμάτων στους οικισμούς Γ΄ προτεραιότητας, με πόρους ΥΜΕΠΕΡΑΑ, και τα έργα δημοσίων υποδομών του ΠΑΑ 2014-2020 : αγροτική οδοποιία, εγγειοβελτιωτικά, το πρόγραμμα «συνεργασία», αλλά και τα Leader – 4 στη Θεσσαλία, για δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις).

- από την Περιφέρεια Θεσσαλίας για τα έργα του ΠΑΑ 2014-2020 που αφορούν σε Ιδιωτικές Επενδύσεις (σχέδια βελτίωσης, νέοι αγρότες κ.α.)

- από Τομεακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ (επιχειρηματικότητα, του ΥΜΕΠΕΡΑΑ, της Ψηφιακής Σύγκλισης κ.α.)

- από πόρους του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων και εθνικούς πόρους

- από το πρόγραμμα ΦΙΛΟΔΗΜΟΣ

- από πόρους άλλων Υπουργείων, της Περιφέρειας και των Δήμων.

- προγράμματα απευθείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Απαιτείται συντονισμός και έλεγχος ή ενίσχυση της φέρουσα ικανότητας των φορέων, ώστε να προχωρούνε όλα παράλληλα, χωρίς η υλοποίηση κάποιων έργων ή προγραμμάτων να δρουν σε βάρος κάποιων άλλων.

Και ταυτόχρονα, απαιτούνται Μελέτες για τα νέα έργα και έγκαιρη ετοιμασία και για τη Νέα Προγραμματική Περίοδο 2021-2027 που ξεκίνησε ήδη με τα σχέδια Κανονισμών.

Εύχομαι καλή επιτυχία στις εργασίες της 4ης Συνεδρίασης Επιτροπής Παρακολούθησης και στην εξέλιξη του ΠΕΠ Θεσσαλίας 2014-2020.