Η Θεία Λειτουργία μεταμορφώνει τον κόσμο μας

Άλλοι αναζητούν την επανάσταση στους δρόμους, άλλοι στα κείμενα των Μαρξ, Μπακούνιν και άλλοι μέσα από την πάλη με το κατεστημένο. Έτσι, θεωρούν πως ο κόσμος θα αλλάξει. Διαδηλώσεις, διαμαρτυρίες και επαναστατικές διακηρύξεις για το περιβάλλον, τον άνθρωπο, την κοινωνία. Αυτός είναι ο ένας δρόμος.

Η Εκκλησία έχει τον δικό της τρόπο. Έναν τρόπο που ενώνει τα διεστώτα. Τον κόσμο τούτο και τον κόσμο της Βασιλείας του Θεού (Ιω. 8,23). Δεν ενδιαφέρεται μόνο για τα πνευματικά, αλλά για όλη τη δημιουργία· τον άνθρωπο, την κτίση ολάκερη. Μπορεί η Εκκλησία να μην διαμαρτύρεται για τις αντιθέσεις και ανομίες που σημειώνονται εντός του κόσμου, προσεύχεται όμως για τον κόσμο. Δεν θα γίνει ποτέ κόσμος, ο κόσμος όμως μπορεί να γίνει Εκκλησία. Αυτό συμβαίνει πραγματικά μέσα στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. 

Η Εκκλησία δεν υφίσταται χωρίς τη Λειτουργία και η Λειτουργία δεν υφίσταται χωρίς την Εκκλησία. Υπάρχει μία σύνδεση των δύο αυτών μεγεθών, μία αλληλοπεριχώρηση, με αποτέλεσμα να κάνουμε λόγο για ‘’ευχαριστιακή εκκλησιολογία’’ στις μέρες μας (Afanassieff). Σύμπασα η κτίση εντοπίζεται ως δώρο Θεού και ενσωματώνεται στο ευχαριστιακό μέρος ως προσφορά από έναν Θεό που προσφέρει και προσφέρεται. 

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, τον οποίο εορτάζουμε στις 13 Νοεμβρίου, έφερε στην Κωνσταντινούπολη μαζί του ένα αντιοχειανό κείμενο ευχών, το οποίο εμπλούτισε και έτσι αναπτύχθηκε η Θεία Λειτουργία. Η Θεία Λειτουργία αυτή από άποψης φιλολογικής, φιλοσοφικής πλευράς αποτελεί ένα εξαίσιο κείμενο. Αυτό δεν μας απασχολεί όμως. Αν σταματούσαμε εκεί, τότε δεν θα διέφερε από ένα φιλοσοφικό ή κοινωνιολογικό κείμενο που θέλει να υπάρξει για τον κόσμο τούτο. Η Θεία Λειτουργία αποτελεί το επαναστατικότερο κείμενο όλων όσων έχουν γραφτεί στην ιστορία. Δεν έχει μόνο λόγο. Έχει και πνεύμα. Πνεύμα ζωντανό. Πνεύμα Θεού. Κι αυτό είναι που το καθιστά ξεχωριστό, ιδιαίτερο. Να υπάρχει όχι ως αυτόνομη πραγματικότητα αλλά ως υποστασιοποιημένη πραγματικότητα στο πρόσωπο του Χριστού. 

Ενδεχομένως όταν τελείται η Θεία Λειτουργία ορισμένοι να βαριούνται ακούγοντας τα ίδια λόγια. Άλλοι ίσως πάλι να μην κατανοούν τη λειτουργική γλώσσα. Και κάποιοι άλλοι να μην γνωρίζουν πως να βιώσουν τις ευχές της. Η αλήθεια είναι πως αυτό το θαυμάσιο κείμενο επιχειρεί να χωρέσει τα αχώρητα, τα ανερμήνευτα. Τα εξαίσια και θαυμαστά του Θεού. Με λόγια, συνδέσμους, φράσεις, εικόνες, παραστάσεις. 

Αυτό το κείμενο έχει ανάγκη ο σύγχρονος άνθρωπος. Οι πολιτικές θεωρίες αναλώθηκαν σε κυκλικές περιστροφές του εαυτού τους. Οι φιλοσοφικές αρχές αφήνουν τον άνθρωπο εκτός και μόνο. Οι οικονομικοί συσχετισμοί βλέπουν αριθμούς, όχι πρόσωπα. Η τεχνολογική επανάσταση και η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να έχει θετικές επιπτώσεις για ορισμένους τομείς της ζωής, εντούτοις όμως δεν παύει να αποτελεί έναν ανεξερεύνητο μηχανισμό που απειλεί την ιερότητα του ανθρωπίνου προσώπου. Η Θεία Λειτουργία όλα τα παραπάνω τα προσφέρει και τα μεταποιεί. Προσφέρει ακόμη και τον άρτο και τον οίνο, στοιχεία της ζωής, του ανθρώπινου μόχθου. Και σε τί μεταβάλλονται; Σε Σώμα και Αίμα Χριστού. 

Οι ευχές της Θείας Λειτουργίας δεν αποτελούν ένα ακόμη μεταφυσικό αδιέξοδο της ανθρώπινης μοναξιάς. Ούτε λειτουργούν ως μεταφυσικό απωθημένο. Αντίθετα, συγκεφαλαιώνουν όλο τον κόσμο, όλη τη δημιουργία, άνθρωπο, κτίση, κάθε κτιστή ουτοπία και συνάμα πραγματικότητα μέσα σε ένα ευχαριστιακό γεγονός. Αυτό της συμμετοχής στο Σώμα και στο Αίμα του Χριστού. Οι ευχές αυτές περιλαμβάνουν μέσα τους την κτιστή πραγματικότητα. Δεν την αγνοούν. Κι αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Δεν πηγαίνουμε στην Θεία Λειτουργία για να παρακολουθήσουμε κάτι που δεν κατανοούμε, αλλά πηγαίνουμε για να συμμετέχουμε στην ανακεφαλαίωση της κτιστής δημιουργίας στο πρόσωπο του Χριστού. Δεν πηγαίνουμε στην Θεία Λειτουργία για να ικανοποιήσουμε μία νοσηρή θρησκευτική ανάγκη, αλλά για να διαμαρτυρηθούμε μέσα από την προσευχή και την δέηση. Δεν πηγαίνουμε στην Θεία Λειτουργία για να σωθούμε, αλλά για να μεταμορφωθούμε συναντώντας τον άλλον, επομένως και τον Θεό. Τέλος, δεν πηγαίνουμε στην Θεία Λειτουργία για να γίνουμε καλοί άνθρωποι, αλλά για να ζήσουμε το αιώνιο στο παρόν.

Ας κλείσει ο κορυφαίος θεολόγος του αιώνα μας, ο μακαριστός Μητροπολίτης Γέρων Περγάμου Ιωάννης: ‘’Κάθε πιστός, που μεταβαίνει στην λειτουργία, φέρει μαζί του τον κόσμο… Φέρει την όλη σχέση του προς τον φυσικό κόσμο, προς την δημιουργία… κατά την λειτουργία συντελείται ακριβώς μία πορεία, μία παρέλασις θα έλεγε κανείς, του όλου κόσμου προς την αγία τράπεζα’’.

Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (Θεολόγος, Βαλκανιολόγος)

Εφημέριος Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Διάβας - Ι.Μ. Σταγών & Μετεώρων