Το χειροκρότημα - Γράφει ο Παναγιώτης Καρασίμος [ΣΧΛ]

Τα αντικείμενα του μαθήματος αυτού αφορούσαν παροχή πρώτων βοηθειών στους μαθητές αλλά και στοιχειώδεις γνώσεις γύρω από τις παιδικές ασθένειες, εφόδια απαραίτητα για εμάς τους νέους δασκάλους που ο προορισμός μας ήταν να προσφέρουμε τις υπηρεσίες τους σε απομακρυσμένα ορεινά και απομονωμένα χωριά, σε δυσπρόσιτα νησιά, χωρίς συγκοινωνία, επικοινωνία, ηλεκτρισμό, απουσία ιατρών και μερικές φορές αδιαφορία του κράτους.

Εκεί που η απουσία γιατρού ανάγκαζε τους χωρικούς να προσφεύγουν σε πρακτικούς θεραπευτές που οι εμπειρικές τους γνώσεις σπάνια έφερναν τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Οι λίγοι γιατροί που είχαν την έδρα τους στα κεφαλοχώρια, πραγματικοί ήρωες και ιεραπόστολοι στο έργο τους, και αυτοί σε ακανόνιστες ώρες και με δυσμενείς καιρικές συνθήκες με δυσκολία ανταποκρινόταν στις υποχρεώσεις τους. Επομένως, το μεγαλύτερο βάρος παροχής πρώτων βοηθειών, στα απομονωμένα χωριά, έπεφτε στο δάσκαλο που, μαζί με το βεβαρημένο ωράριο εργασίας του στο σχολείο, καλούνταν να προσφέρει και τις «ιατρικές» του γνώσεις.

Αναλαμβάνοντας υπηρεσία κατά το διδακτικό έτος 1959-60 σε ορεινό χωριό της Μακεδονίας διαπίστωσα στην πράξη τα προβλήματα της υγιεινής. Μέλημα, επομένως, εκτός από τον εφοδιασμό βιβλίων από τις κεντρικές αποθήκες της πρωτεύουσας του νομού, ήταν και ο εφοδιασμός του σχολικού φαρμακείου με είδη πρώτων βοηθειών: γάζες, επιδέσμους, οινόπνευμα, οξυζενέ, ιώδιο, λευκοπλάστ (τσιρίτς), αντιοφικό ορρό καθώς και σουλφαμιδόσκονη που ήταν σε χρήση εκείνα τα χρόνια. Όλα αυτά φυλάγονταν στο σχολικό φαρμακείο στο γραφείο του σχολείου, σε ένα μεταλλικό κουτί με την ένδειξη στο πορτάκι του τον κόκκινο σταυρό. Το φαρμακείο αυτό, ή μέρος του περιεχομένου του, φύλαγε, στη διάρκεια των σχολικών εκδρομών, μαθητής ή μαθήτρια μεγαλύτερης τάξης, «ως κόρην οφθαλμού».

Οι τραυματισμοί ήταν συνηθισμένοι στη διάρκεια των διαλειμμάτων και των εκδρομών ακόμη και οι εκτός μαθημάτων στο οικογενειακό περιβάλλον, στους χώρους εργασίας των γονέων. Συνηθέστερα τα τσιμπήματα των εντόμων, τα δαγκώματα σκύλων και τα λακτίσματα γαϊδάρων. Τα σκοντάμματα, τις πτώσεις από οπωροφόρα δέντρα κατά τη διάρκεια «κλοπής» των φρούτων, μαζί με τις άθλιες συνθήκες υγιεινής, την κακοδαιμονία και την δεισιδαιμονία πολλών χωρικών στον τρόπο αντιμετώπισης απίθανων, παράξενων και πρωτόγνωρων περιπτώσεων καλούνταν ο δάσκαλος με το πενιχρό φαρμακείο να προσφέρει τις πρώτες βοήθειες. Με λίγα λόγια μεγάλες υπηρεσίες προσέφερε το σχολικό φαρμακείο στο απομονωμένο χωριό.

Οι εμβολιασμοί κατά των παιδικών ασθενειών δεν είχαν πάρει την ανάλογη έκταση όπως στις μέρες μας. Σ' αυτό συνέβαλαν πολλοί αρνητικοί παράγοντες: η αδιαφορία, η άγνοια, η φτώχεια, η αγραμματοσύνη, η απομόνωση κ. ά. Παρατήρησα κάποτε ένα μεγάλο αριθμό μαθητών, να έχει περιτυλιγμένο στο λαιμό του ένα είδος περιλαίμιου-κασκόλ. Το φορούσαν, μου είπαν, για να θεραπευτούν από τις «μαγουλήθρες» που τους βασάνιζαν. Τους διέφευγαν η ασιτία και οι άθλιες συνθήκες διαμονής, τα κύρια αίτια αυτής της ασθένειας. Βέβαια το περιλαίμιο αυτό το συνόδευαν και ανομολόγητα μαντζούνια κατά την υπόδειξη των πρακτικών γιατρών του χωριού!

Αυτές ήταν λίγες από τις «ιατρικές» εμπειρίες που αποκόμισα στα πρώτα χρόνια της σταδιοδρομίας μου. Περνώντας ο καιρός αξιώθηκα να υπηρετήσω σε κεφαλοχώρια και σε σχολεία της γενέτειράς μου. Εδώ η ιατρική φροντίδα ήταν πιο οργανωμένη. Οι εμβολιασμοί υποχρεωτικοί και οι ευθύνες των γονέων απέναντι στα παιδιά τους σοβαρές. Η υγιεινή των μαθητών ήταν στην αρμοδιότητα των σχολιάτρων. Αξίζει να αναφέρω τα ονόματά τους, με την ευγνωμοσύνη μου, γιατί είχα τη χαρά να τους γνωρίσω, που προσέφεραν τις υπηρεσίες τους σε γενεές μαθητών των σχολείων μας: τον Βασίλειο Τσιάνο, τον Αθανάσιο Πούλιο, τον Αθανάσιο Τριγώνη και από το 1965 μέχρι το 1991 τον Κων. Μαντζάνα.

Υγειονομικοί σταθμοί ιδρύονται σε κάθε πόλη, γιατροί ειδικοτήτων προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, πληθώρα σύγχρονων φαρμακείων έρχονται αρωγοί αυτών.

Παιδικές ασθένειες, μάστιγα των περασμένων χρόνων, όπως η οστρακιά, η ιλαρά, η ευλογιά, η πολιομυελίτιδα χωρίς να λείπουν η φυματίωση, η ελονοσία, η χολέρα, η πανώλης, ο τύφος και τόσες άλλες καταπολεμήθηκαν με τη χρήση κατάλληλων και αποτελεσματικών εμβολίων και άλλων θεραπευτικών μέσων.

Το 1971 βρέθηκα για συμπληρωματικές σπουδές στην Αθήνα. Η ώρα διδασκαλίας σε αίθουσα του πανεπιστημίου επί της οδού Ακαδημίας, κόντευε στο τέλος της. Ο αρχηγός της τάξης μας πληροφορήθηκε πως έληξε η γιορτή των ακαδημαϊκών προς τιμήν κάποιας επιστημονικής προσωπικότητας και μας καλούσε να συμμετάσχουμε κατά την αποχώρησή του. Εκατόν τόσοι στον αριθμοί, παραταχθήκαμε αριστερά και δεξιά των προπυλαίων. Σε λίγο ένας κύριος κάποιας ηλικίας, υποβασταζόμενος, πρόβαλε και αργά χαιρετώντας μας διέσχισε τον διάδρομο.

Χειροκροτήματα και άξιος! άξιος! συνόδευσαν την αποχώρησή του και από το πλήθος που είχε συγκεντρωθεί για να τιμήσει την παρουσία του. Ήταν το γεροντάκι αυτό ο Albert Sabin, ο μεγάλος ιατρός, ο ευεργέτης, που απήλλαξε την ανθρωπότητα από τη μάστιγα της παιδικής ηλικίας, την πολιομυελίτιδα!

Όπως διάβασα στο βιογραφικό του, ο Albert Sabin γεννήθηκε στο Μπαλιστόκ της Πολωνίας το 1906 και πέθανε στις ΗΠΑ στις 3-3-1993. Πολλά εμβόλια χρησιμοποιήθηκαν για την καταπολέμηση αυτής της ασθένειας. Όμως ήταν ο πρώτος που ανακάλυψε χάπι για το σκοπό αυτό.

Πόσοι και πόσοι σκυμμένοι στα μικροσκόπια, κλεισμένοι στα εργαστήρια, απομονωμένοι από τις χαρές και τον γύρω κόσμο δεν αναλώθηκαν στην επιστήμη και στην προσφορά στον συνάνθρωπό του!

Την ημέρα αυτή με το από καρδιάς χειροκρότημά μας προς τον Sabin, ένιωσα πως τιμούσαμε και τόσους άλλους επώνυμους και ανώνυμους συναδέλφους του που αγωνίστηκαν- και αγωνίζονται- για το καλό της ανθρωπότητας.