Ο Θεός να βάλλει το χέρι του - Γράφει ο Παναγιώτης Καρασίμος [ΣΧΛ]

εξ αιτίας του κακού που βρήκε την ανθρωπότητα «ο μικρός διάολος με τα μεγάλα τσαρούχια» όπως πολύ σοφά αποκαλεί ο λαός το κακό συναπάντεμα.

Βέβαια, στην ανάπτυξη του θέματος περισσότερο επικεντρώσαμε την προσοχή μας στο πώς θα «περνούσαμε» το μάθημα, να εξασφαλίσουμε δηλ. το δεκάρι, με άριστα το είκοσι, ε, και το ενδεκάρι καλοδεχούμενο για τα χρόνια εκείνα. Από υγεία, δόξα στο Θεό. Παίζαμε ανέμελα, τρέχαμε, τρώγαμε το ξεροκόμματο. Από πατρίδα: Κι αυτό το αγαθό το εξασφαλίσαμε μετά τον ξεριζωμό μας απ' τις δυο εθνικές περιπέτειες που είχαν προηγηθεί.

Μένω όμως πάνω στο θέμα της υγείας για όσα έρχονται στο μυαλό μου...

Στην αρχή της σχολικής χρονιάς, εκτός από τη «βατσίνα», απαραίτητη ήταν ιατρική εξέταση του καθενός. Ήταν στα καθήκοντα του Σχολιάτρου. Εκείνος με ένα φακό πρώτα εξέταζε τα μάτια. Ύστερα τη γλώσσα, που την ανασήκωνε με ένα κουταλάκι. Και μετά με το στηθοσκόπιο: Ανάσανε και βήξε. Ακόμη με τη ζυγαριά έπαιρνε το βάρος ενώ δεν παρέλειπε και τη μέτρηση του αναστήματός μας και όλα αυτά τα σημείωνε σε ένα βιβλιαράκι.

Παρόλα αυτά η μάστιγα των παιδικών ασθενειών χτυπούσε αδιάκριτα την πόρτα πλούσιων και φτωχών οικογενειών: Ιλαρά, οστρακιά, ευλογιά. Και η φυματίωση και πιο πολύ η πολιομυελίτιδα που άφησε τόσους και τόσους σακάτηδες στα μάτια και τα άκρα. Ακόμη οι μικροτραυματισμοί. Τα στραμπουλήγματα στις αρθρώσεις των χεριών και των αστραγάλων. Έτσι, «μόνιμοι» πελάτες των λιγοστών γιατρών της πόλης μας οι μικροί καθώς έπεφταν θύματα της λαιμαργίας των άγουρων κορόμηλων και των τσάγαλων, των κλοπών φρούτων και των σκληρών παιδικών παιχνιδιών.

Πολλοί γονείς αγνοούσαν τις υπηρεσίες των γιατρών και κατέφευγαν σε πρακτικούς, μάλλον κομπογιαννίτες, με θλιβερά αποτελέσματα θεραπείας. Αυτή η πρακτική, μάλλον νοοτροπία, είχε περάσει και στους μεγαλύτερους στην ηλικία:

- Να πλένετε τα χέρια σας να φύγουν τα μικρόβια. Συνιστούσαν οι γιατροί.

Και ο «ξεροκέφαλος» απαντούσε:

- Ε..., όσο να γίνουν σαν κι εμένα εγώ θα έχω πεθάνει!

- Το παιδί θέλει φαΐ. Καθαρό αέρα! Συνιστούσε ακόμη ο γιατρός για το άσαρκο σωματάκι του παιδιού. Το φαΐ ήταν λειψό στην οικογένεια. Ακόμη το σπίτι έμπαζε από παντού αέρα. Έλειπε και το τρεχούμενο νερό. Οι τουαλέτες, γνωστές ως απόπατοι υποτυπώδεις ως ακατάλληλες. Να μη μιλάμε και για χαρτί υγείας!

Στις περισσότερες περιπτώσεις η ιατρική φροντίδα ήταν υπόθεση της «οικογενειακής» πρακτικής ιατρικής που πέρασε από γενεά σε γενεά των παππούδων και των γιαγιάδων. Έτσι, σαν παράδειγμα, ανάμεσα στα τόσα και τόσα της πρακτικής αυτής ιατρικής και τα γιατροσόφια για τις παθήσεις και τα κατάγματα αναφέρω και τις θερμοφόρες για την ανακούφιση τοπικών πόνων.

Οι θερμοφόρες δεν ήταν τίποτα άλλο από ένα σακουλάκι μάλλινο γεμάτο χοντρά πίτουρα ή ένα κεραμίδι που αφού το ζέσταιναν το τύλιγαν με ένα μάλλινο τσόλι και το εναπόθεταν στην περιοχή που ένιωθε ο άρρωστος πόνο. Άλλο είδος θερμοφόρας ήταν η «σταχτοκουλούρα», δηλ. ένα άζυμο ψωμάκι που το έψηναν στη χόβολη και που μόλις το έβγαζαν τίναζαν με προσοχή τη στάχτη που είχε πασπαλιστεί και τυλίγοντάς το κι αυτό με το μάλλινο τσόλι έκαναν ό,τι και με το κεραμίδι.

Η χρήση της σταχτοκουλούρας και τα αποτελέσματά της πολλές φορές αντιμετωπίζονταν με κάποιο πικρό χιούμορ, όπως η μητέρα μου είχε να λέει κάτι σχετικό που συνέβη όταν ακόμη ήταν μικρή με τον αδερφό της: Όπως θυμούνταν, η μητέρα τους μόλις είχε βγάλει από τη χόβολη τη «σταχτοκουλούρα», που παρόλο ήταν πασπαλισμένη με στάχτες δεν έπαυε να μοσχομυρίζει κάνοντας το άδειο στομάχι να τη λιμπίζεται. Και ενώ ετοιμαζόταν να την τοποθετήσει όπου ο γιος της ένιωθε την ενόχληση, ακούει τον αδερφό της, που αργότερα καταξιώθηκε στον τομέα της φαρμακευτικής στην πέραν του Ατλαντικού χώρα, να της λέει:

- Μάνα, δεν το βάζουμε καλύτερα μέσα στο στομάχι!

Υπήρχαν και άλλα πολλά θεραπευτικά μέσα όπως για το ξεσβέρκιασμα και το ξεκατίνιασμα, δηλ. για τις παθήσεις του ζ'νιχιού, του αυχένα και της κατίνας δηλ. της μέσης. Στις περιπτώσεις αυτές κατέφευγαν σε άτομα που κατείχαν το μυστικό του «μετρήματος».

Η μυθολογία και η ιστορία είναι γεμάτη από αναφορές πανδημιών, λοιμών και σιτοδειών τότε που τα αίτια αλλά και οι τρόποι θεραπείας βρίσκονταν στα χέρια των θεών. Εκείνοι αποφάσιζαν το τι θα πράξουν οι κοινοί θνητοί για την θεραπεία του κακού. Ο Αβραάμ πρέπει να θυσιάσει το παιδί του. Ο Αγαμέμνων την Ιφιγένεια. Οι Αργοναύτες να φέρουν το χρυσόμαλλο δέρας στην Ινώ. Ο φαραώ να τιμωρηθεί για την σκληρότητά του με τις εφτά πληγές. Τον Νέρωνα έφταιγαν οι Χριστιανοί. Τον Χίτλερ οι Εβραίοι. Τους Ιεροξεταστές ο Γαλιλαίος.

Όπως καταλαβαίνετε μπερδεύονται τα αίτια με τις αφορμές. Ας αφήσουμε και τους συνωμοσιολόγους που τις πανδημίες τις αποδίδουν σε υπερκόσμιες δυνάμεις γι αυτό και οι θεοί έστελναν στους προγόνους μας τα σημάδια τους με οιωνούς αλλά και με σημάδια που μόνο η Πυθία είχε το χάρισμα να τα ερμηνεύει.

Πίσω από όλα αυτά βρίσκεται οπωσδήποτε το ανθρώπινο χέρι, το ανθρώπινο λάθος, το κουτί της Πανδώρας. Το 1986 χτύπησε και τη χώρα μας ο «αόρατος» εχθρός του Τσέρνομπιλ. Εκείνες τις μέρες ο λαός είχε άγνοια του μεγάλου κινδύνου και είναι γνωστά τα αποτελέσματα που ακολούθησαν. Από τότε πέρασαν τριάντα πέντε χρόνια. Ας μην επαναλάβουμε το ίδιο λάθος γιατί τώρα έχουμε την κατάλληλη ενημέρωση. Να θυμούμαστε και τούτο:

Τη βροχή, ύστερα από μακροχρόνια ανομβρία, σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη, έφερε ο προφήτης Ηλίας με την προσευχή. Αργότερα ο λαός μας τις λιμοκτονίες τις θεράπευε με λιτανείες, αγρυπνίες, παρακλήσεις. Ακόμη και με την «περπερούνα» στα χρόνια μου. Και δεν είναι απαραίτητο να έρθει το κακό για να συνειδητοποιήσουμε και την αξία της προσευχής. Λίγοι, οπωσδήποτε, δίνουν σημασία στα λόγια του ιερέα κατά τη διάρκεια της δοξολογίας:

«Έτι δεόμεθα υπέρ του διαφυλαχθήναι την αγίαν εκκλησίαν και την πόλιν ταύτην και των εν αυτή κατοικούντων από λοιμού, λιμού, σεισμού, καταποντισμού, πυρός, μαχαίρας, επιδρομής αλλοφύλων, εμφυλίου πολέμου και αιφνίδιου θανάτου..»

Πόσα και πόσα είδε, έπαθε και υπέφερε η άμοιρη πατρίδα μας και η μικρή μας πολιτεία. Τη χρονιά της «αντάρας» το 1897. Λίγα χρόνια αργότερα από την ευλογιά. Την ασιατική γρίπη το 1918. Την πυρπόλησή της από τους Γερμανούς το 1943. Τον εμφύλιο πόλεμο του '49. Τώρα μας βρήκε και αυτό το κακό. Ο Θεός να βάλλει το χέρι Του...