Ο αιρετικός μονοφυσιτισμός των σύγχρονων επιστημόνων - Θεία Ευχαριστία και άνθρωπος

Ποιο το ‘’είναι’’ του ανθρώπου; Βασανιστικά ερωτήματα που θα βασανίζουν ακόμη περισσότερο την ανθρωπότητα, όσο ο σύγχρονος επιστημονικός κόσμος θέλει να αντλεί την αναφορικότητά της στον Καρτέσιο και στον Hume.

Η επιστήμη μέσα από την πανδημία αυτή κατάφερε να αποδείξει πόσο απογυμνωμένη βρίσκεται από την αντίληψη ενός ανθρωπολογικού μοντέλου που θα επιδιώξει τη συμφιλίωση με την υπαρκτική περατότητα. Κι αυτό για δύο λόγους. Αφενός μεν οδηγούμενη στη ‘’θέωση’’ του ανθρώπου, κατέκτησε τα πάντα, αδυνατώντας να προστατεύσει τον άνθρωπο από έναν δυσδιάκριτο ιό, αφετέρου δε στρεφόμενη με άκρως μονοφυσιτικό τρόπο στη σωματικότητα του ανθρώπου, αρνήθηκε να τον αντιμετωπίσει ως σύνολη ύπαρξη. Βέβαια, το τελευταίο δεν σημαίνει άρνηση για ζωή, επιθυμία για ίαση από έναν ιό που εξευτέλισε τα ανθρώπινα επιτεύγματα και δη την ανθρώπινη νόηση, αλλά αδυναμία αντίληψης∙ αντίληψης του ανθρώπου ως εικόνα Θεού.

Η σύγχρονη επιστήμη επαίρεται για τα κατορθώματα της, τις τεχνολογικές εκρήξεις, ακόμη και σε θέματα βιοηθικής παραμερίζει την ηθική του ορθόδοξου ανθρωπισμού που θεωρεί τον άνθρωπο ως εικόνα Θεού και ερμηνεύει τον άνθρωπο, την κτίση, ολάκερη τη δημιουργία με όρους αποτραβηγμένους από κάθε φραγμό που υπενθυμίζει πόσο μικρός είναι ο άνθρωπος και πόσο μεγάλος είναι ο Θεός.

Παρά το γεγονός ότι στις επιστημονικές θεωρίες και προσεγγίσεις αναγνωρίζεται ο συσχετισμός του μη δεδομένου με την ευρύτητα ως τρόπου προσέγγισης, ψηλάφησης και ερμηνείας, η θεώρηση του ανθρώπου εξαντλείται στα απόλυτα όρια μιας μονοφυσιτικής προκατάληψης. Ο άνθρωπος απειλείται από έναν ιό, τον covid-19. Αυτός ο ιός ξερνάει θάνατο. Η επιστήμη αγωνιά για τον άνθρωπο. Επομένως καλείται να γνωρίσει τον άγνωστο ιό και να στραφεί στην προστασία της ανθρωπινότητας. Προσέξετε όμως. Αυτή η ανθρωπινότητα για την επιστήμη είναι ταυτόσημη της σωματικότητας. Κι αν ο Καρτέσιος κι ο Πλωτίνος βρισκόταν στην αντίπερα όχθη αυτής της λογικής, αυτής της αντίληψης, η σύγχρονη επιστήμη εντοπίζει την ανθρωπινότητα στη σωματικότητα ή στην ψυχή και στις λειτουργίες της.

Το ανθρώπινο σώμα απειλείται. Το ανθρώπινο σώμα νοσεί. Το ανθρώπινο σώμα χρειάζεται ίαση. Αυτό είναι ο άνθρωπος; Πολύ φοβάμαι πως αν αυτό είναι άνθρωπος, η κατάληξη που μας αξίζει είναι ο τάφος. Αν δεν είναι όμως αυτό; Αν είναι και κάτι άλλο; Κι αν η ψυχολογία πάλι αδυνατεί να ερμηνεύσει καταλυτικά την ανθρώπινη ύπαρξη, εστιάζοντας με τη σειρά της αποκλειστικά στην ψυχή ή περισσότερο στην ψυχή; Η Δύση δεν κατάφερε ποτέ να υποπτευθεί την ανθρώπινη ταυτότητα. Στον άνθρωπο είδε το άθροισμα δύο ξεχωριστών μερών. Ψυχή και σώμα.

Η ορθόδοξη θεολογία, ως εμπειρία και βίωμα, ξεπερνάει διαχωρισμούς και μονοφυσιτισμούς. Αρκετά ταλαιπώρησε την Εκκλησία κάθε είδος μονοφυσιτικής ευσέβειας. Ο Γρηγόριος Νύσσης γίνεται ακόμη πιο σαφής όταν λέει πως ‘’οὐ μονοειδής ἒστιν ἡ ἀνθρωπίνη φύσις… διπλοῦν τό ἀνθρώπινον, ψυχῇ τε καί σώματι συγκεκραμένον’’. Ο άνθρωπος δεν είναι μόνο σώμα. Ασθενεί το σώμα; Ασθενεί και η ψυχή. Βέβαια, έρχεται ο Μάξιμος Ομολογητής και εξωθεί τη σύζευξη αυτή και μας λέει πως ο άνθρωπος είναι το όλον αυτού. Δεν είναι μόνο ψυχή και σώμα. Είναι κάτι περισσότερο από ένα άθροισμα. Ο άνθρωπος είναι και κάτι άλλο. Είναι η ίδια η ελευθερία, η βούληση, η θέληση να υπάρχει, η θέληση να μην υπάρχει. Αυτό το υποψιάστηκε η επιστήμη που στον άνθρωπο βλέπει μονομέρειες ή στην καλύτερη αθροίσματα;

Δεν είναι το ζήτημα να αποδειχθεί εάν η Θεία Ευχαριστία μεταδίδει ή όχι τον ιό. Κάποια πράγματα δεν αποδεικνύονται. Βιώνονται ως εμπειρία μέσα στην Εκκλησία. Η εμπειρία αυτή όμως δεν αποκτιέται με τρόπο μαγικό, αλλά τρόπο που μυσταγωγεί όμορφα βιώματα και αλήθειες στον άνθρωπο. Το ζήτημα είναι πως στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας γίνεται λόγος για ψυχή αλλά και για σώμα του ανθρώπου. Στις ευχές της διαβάζουμε ‘’ἁγίασον ἡμῶν τὰς ψυχὰς καὶ τὰ σώματα’’, ‘’ἄγγελον εἰρήνης, πιστὸν ὁδηγόν, φύλακα τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων ἡμῶν’’, ‘’ὁ ἰατρὸς τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων ἡμῶν’’.

Η επιστήμη δεν θα καταφέρει να ερμηνεύσει ποτέ τον Θεό. Ακόμη και η αποφατική θεολογία Τον ‘’αρνείται’’ με όρους του όντος. Η επιστήμη όμως δεν θα μπορέσει να ερμηνεύσει και τη Θεία Ευχαριστία. Η επιστήμη βλέπει συσχετισμούς, αθροίσματα, θέτει όρους, προϋποθέσεις, αναζητάει αρχή, αρχές. Στην ορθόδοξη θεολογία, όλα αυτά είναι ο Θεός.

Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (Βαλκανιολόγος, Θεολόγος)
Εφημέριος Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Διάβας