Λίνα Μενδώνη: Πρόκληση η αποτελεσματική διαχείριση και αξιοποίηση των Μετεώρων - Πρόχειρες και ιδεολογικά φορτισμένες απόπειρες αντιμετώπισης του θέματος στο παρελθόν δεν προσέφεραν λύσεις [ΣΧΛ]

Εδώ έχουμε το συνδυασμό ενός φυσικού τοπίου μοναδικής μορφολογίας και ιδιαιτέρου φυσικού κάλους, που μάλιστα αποτελεί και προστατευόμενο βιότοπο του δικτύου Natura 2000, με το πολιτιστικό τοπίο της μοναστικής πολιτείας. Ένα πολιτιστικό τοπίο επίσης σύνθετο, εφόσον περιλαμβάνει αφενός τα ιστορικά μνημειακά συγκροτήματα των μονών της βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου, και αφετέρου μια ζωντανή και δραστήρια μοναστική κοινότητα, που συγκροτεί μάλιστα το μεγαλύτερο και με συνεχή παρουσία ασκητών μοναστικό σύνολο στον ελλαδικό χώρο μετά το Άγιο Όρος. Αυτή ακριβώς η μοναδική σύνθεση και σύζευξη φυσικού και πολιτιστικού τοπίου αναγνωρίστηκε από την UNESCO, η οποία το 1988 ενέγραψε τα Μετέωρα στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Η πρόκληση, λοιπόν, που έχουμε ενώπιόν μας αφορά στη βέλτιστη δυνατή και αποτελεσματική διαχείριση και αξιοποίηση του πολύτιμου αυτού κεφαλαίου που διαθέτει η περιοχή, με ταυτόχρονη διαφύλαξη της αξίας του και διασφάλιση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητάς του.

Προς τούτο είναι προφανές ότι απαιτείται η εύρεση μιας χρυσής τομής, η επίτευξη και διατήρηση μιας ισορροπίας ανάμεσα αφενός στην τουριστική ανάπτυξη και τις δραστηριότητες που τη συνοδεύουν, και αφετέρου στο σεβασμό του χαρακτήρα και της λειτουργίας της μοναστικής κοινότητας, αλλά και του ευάλωτου φυσικού περιβάλλοντος, ανάμεσα στην κοσμική και την πνευματική υπόσταση του χώρου.

Σε αντίθεση με το πρόσφατο παρελθόν, κατά το οποίο πρόχειρες και ιδεολογικά φορτισμένες απόπειρες αντιμετώπισης του θέματος όχι μόνο δεν προσέφεραν γενικά αποδεκτές και εφαρμόσιμες λύσεις, αλλά αντίθετα είχαν ως αποτέλεσμα την πρόκληση τριβών στην τοπική κοινωνία και ευρύτερα, η δική μας πρόθεση είναι να κινηθούμε μεθοδικά και εμπεριστατωμένα. Η ένταξη των Μετεώρων στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, που προσδίδει στο χώρο ειδικό βάρος και υψηλή προστιθέμενη αξία, ως γνωστόν δεν αποτελεί μια τελεσίδικη ενέργεια, αλλά τελεί διαρκώς υπό αξιολόγηση επί τη βάσει συγκεκριμένων όρων και κριτηρίων.

Προς τούτο ήδη υλοποιείται από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού η εκπόνηση Σχεδίων Ολοκληρωμένης Διαχείρισης για το σύνολο των ενταγμένων μνημείων και χώρων της Ελλάδας, προκειμένου να διαμορφωθεί σε στέρεες επιστημονικές βάσεις το πλαίσιο της προστασίας, διατήρησης, ανάδειξης και αξιοποίησής τους.

Το διαχειριστικό σχέδιο των Μετεώρων βρίσκεται σε εξέλιξη, έχουν δε ήδη ολοκληρωθεί η αναλυτική αρχαιολογική τεκμηρίωση και η καταγραφή του ιστορικού εργασιών, μελετών και επεμβάσεων. Μετά την ολοκλήρωσή του θα είμαστε σε θέση να προβούμε στις οριστικές μας επιλογές βασιζόμενοι σε αξιόπιστα και ασφαλή στοιχεία και αφού προηγηθεί διαβούλευση με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, κατά τρόπο που θα ικανοποιεί στο μέγιστο δυνατό βαθμό τις ανάγκες της σύγχρονης τοπικής κοινωνίας χωρίς να αλλοιώνει την ταυτότητα του χώρου και να θέτει υπό αμφισβήτηση τη θέση του στον Κατάλογο της UNESCO.

Ενδεχομένως η λύση να συνίσταται σε μια τουριστική ανάπτυξη με επιμέρους ήπιες, στοχευμένες, διαφοροποιημένες και ισόρροπα κατανεμημένες δράσεις παραδοσιακού, θρησκευτικού, φυσιολατρικού και αθλητικού τουρισμού· ιδανικά ενός ολοκληρωμένου και περιεκτικού πολιτιστικού τουρισμού σύνθετων εμπειριών, που θα επιφέρει αθροιστικά το ίδιο αναπτυξιακό αποτέλεσμα χωρίς να κλίνει υπέρμετρα και επιβαρυντικά προς μια μόνο κατεύθυνση. Θα πρέπει επίσης να επιδιωχθούν συνέργειες που θα λειτουργήσουν πολλαπλασιαστικά και προς κοινό όφελος ευρύτερων περιοχών. Εν προκειμένω θα μπορούσε κανείς για παράδειγμα να επενδύσει στη διασύνδεση των Μετεώρων με τη μεγάλη μοναστική κοινότητα του Αγίου Όρους, στο πλαίσιο μιας πολυεπίπεδης και πολύμορφης θρησκευτικής-πολιτιστικής διαδρομής, που θα υλοποιείται τόσο στο φυσικό, όσο και στον εικονικό-ψηφιακό χώρο.