ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ - ΤΑΠΕΙΝΟΦΡΟΣΥΝΗ Ἢ ΥΠΟΚΡΙΣΙΑ; - Του Επισκόπου κ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΜΟΥΣΤΑΚΑ Μητροπολίτου Αυλώνος

«Πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτόν ταπεινωθήσεται, ὁ δέ ταπεινῶν ἑαυτόν ὑψωθήσεται» (Λουκ. 18, 14).

Πάντοτε οἱ χριστιανοί ἔχουν τήν ἀνάγκη αὐτῆς τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιόδου τοῦ Τριωδίου, πού εἶναι μία περίοδος αὐτοσυγκέντρωσης καί περισυλλογῆς καί πού ἀρχίζει ἀπό σήμερα Κυριακή τοῦ Τελώνη καί τοῦ Φαρισαίου. Τό Τριώδιο δέν εἶναι ὁ «χρόνος» τοῦ ξεφαντώματος, ἀλλά ἡ «ὥρα» τῆς εἰλικρινοῦς ἐσωτερικῆς συντριβῆς καί αὐτοεξετάσεως ἐνόψει τῆς ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς...

Ἰδιαίτερα γιά τή σημερινή ἐποχή, τή γεμάτη ἀγωνίες καί φόβους γιά ποικίλα προβλήματα, τό κήρυγμα τῆς ἐπιστροφῆς καί τῆς ἀνασυγκρότησης τῶν πνευματικῶν δυνάμεων τοῦ χριστιανικοῦ κόσμου εἶναι, ἐξόχως, ἐπίκαιρο. Αὐτή τήν περίοδο ἡ Ἐκκλησία μας, ἐντονότερα, ὑπενθυμίζει στούς πιστούς της τό καθῆκον τῆς προσευχῆς καί τῆς μετάνοιας, τό καθῆκον τῆς ταπείνωσης καί τῆς ὑπομονῆς, τό καθῆκον τῆς ἀληθινῆς ἐπιστροφῆς στόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό.

Ἡ περίοδος τοῦ Τριωδίου, πολύ σωστά, ἀρχίζει μέ τήν παραβολή τοῦ Τελώνη καί τοῦ Φαρισαίου, τήν τόσο διδακτική καί βαρυσήμαντη, πού κεντρική της ἰδέα εἶναι ἡ ἔξαρση τῆς ταπεινοφροσύνης, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ τή βάση γιά τήν πνευματική κατάρτιση τῶν πιστῶν.

Στήν παραβολή τοῦ Τελώνη καί τοῦ Φαρισαίου ὁ Κύριος, στήν διάρκεια τῆς προσευχῆς τους, παρουσιάζει τόν ἐγωϊσμό καί τήν ταπεινοφροσύνη, γιά νά τονίσει ξεκάθαρα τό δίδαγμα τῆς παραβολῆς. Ἡ διάθεση καί ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο ὁ ἄνθρωπος προσεύχεται, εἴτε μόνος του, εἴτε δημόσια στό Ναό, ἀποδεικνύει τό χαρακτήρα του.

Ἡ προσευχή εἶναι ὄχι μόνο τό μέτρο, ἀλλά καί τό πιό εὐαίσθητο βαρόμετρο πού δείχνει μέ ἀκρίβεια τήν πνευματικότητα καί τόν ὅλο ἐσωτερικά ἄνθρωπο. Ἄν ἡ εὐγενέστερη αὐτή πράξη τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι μολυσμένη ἀπό τόν ἐγωϊσμό καί τήν ἁμαρτία, ἄν ἡ ἱερότερη αὐτή στιγμή τῆς ταπείνωσης, τῆς αὐτοεξέτασης καί τῆς συντριβῆς, παρουσιάζει τή μωρία τῆς ἐπίδειξης καί τούς «καπνούς» τοῦ ἐγωϊσμοῦ, τότε, ἀλλοίμονο, ὁλόκληρη ἡ ζωή αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἐγωϊστική καί ἁμαρτωλή.

«Σᾶς βεβαιώνω πώς αὐτός (ὁ Τελώνης) ἔφυγε γιά τό σπίτι του ἀθωωμένος καί συμφιλιωμένος μέ τό Θεό, ἐνῶ ὁ ἄλλος (ὁ Φαρισαῖος) ὄχι· γιατί ὅποιος ὑψώνει τόν ἑαυτό του θά ταπεινωθεῖ, κι ὅποιος τόν ταπεινώσει θά ὑψωθεῖ», λέει τό ἀδιάψευστο στόμα του Κυρίου. Ποιό εἶναι τό μήνυμα τῆς παραβολῆς; «Ὁ Θεός ἐναντιώνεται στούς ὑπερήφανους, στούς ταπεινούς ὅμως δίνει τή χάρη του» (Ἰακ. 4, 6)¹.

Ἡ μεγαλύτερη καί ἀληθέστερη ἀπόδειξη τῆς ἀρετῆς γιά τόν ἄνθρωπο εἶναι ἡ ταπεινοφροσύνη. Ἡ ταπεινοφροσύνη τόν ἐξυψώνει πρός τό Θεό καί καμμιά ἄλλη ἀξία τοῦ κόσμου δέ μπορεῖ νά σταθεῖ χωρίς αὐτήν. Ἡ μεγαλοσύνη κάποιου ἀνθρώπου ἐξαρτᾶται ἀπό τήν ταπείνωσή του, γιατί «ὅποιος ὑψώνει τόν ἑαυτό του θά ταπεινωθεῖ».

1  Βλ. Παροιμίαι Σολομῶντος 3, 34. Α΄ Πέτρ. 5, 5.