Η Καλαμπάκα στην εποχή των πόλεων - Γράφει ο Λύχος Νικόλαος, Πολιτικός Μηχανικός MSc Δήμου Μετεώρων [ΣΧΛ]

Χρήσιμο λοιπόν θα είναι, πριν διαβαστούν αυτές οι γραμμές να διαβαστεί προηγουμένως το άρθρο.

Παρατηρούμε διαβάζοντας ότι παρότι υπάρχουν συγκεκριμένες συνθήκες ανάπτυξης σε μια χώρα δίδεται η δυνατότητα, μεμονωμένες πόλεις να έχουν διαφορετικούς ρυθμούς από το σύνολο, εάν συντρέχουν ορισμένες προϋποθέσεις-συμπεράσματα, τις οποίες παραθέτουν οι Ντέμπορα Φάλοους και ο σύζυγός της Τζέιμς στο βιβλίο τους «Our Towns: A 100.000-Mile Journey Into the Heart of America» και ο καλός δημοσιογράφος στη συνέχεια μας συνοψίζει.

Προλαβαίνοντας εδώ κάποιες τυχαίες ενστάσεις που προφανώς θα αφορούν το διαφορετικό της χώρας, της οικονομίας, των πολιτικών και αναπτυξιακών πρακτικών και του μεγέθους των πόλεων που συνθέτουν το δείγμα εξαγωγής των συμπερασμάτων του βιβλίου, θέλω να γίνει κατανοητό πως ο προβληματισμός και η προσαρμογή καλών πρακτικών, υπερτοπικά και υπό διαφορετικές κλίμακες που θα πρέπει να τύχουν προσαρμογής, ποτέ κανέναν δεν έβλαψε, σε αντίθεση με τη μιζέρια, την εσωστρέφεια και την ηττοπάθεια.

Ξεπερνώ γρήγορα το πρώτο ερώτημα «ποιος κάνει αυτή την πόλη να κινείται;», απαντώντας μονολεκτικά «ο Δήμαρχος» για την περίπτωση της πόλης μας. Αφού η εμπειρία από την εδώ ζωή μου δεν μου φέρνει κάποιο άλλο ιστορικό παράδειγμα σε επίπεδο ηγεσίας. Δεν επιθυμώ εδώ να αδικήσω μεμονωμένους συμπολίτες που μπήκαν μπροστά, διεκδίκησαν ή ακόμα και πέτυχαν σημαντικές κατακτήσεις για την πόλη. Απλά θεωρώ ότι η κίνηση μιας τοπικής κοινωνίας στο σύνολό της, σε μια πόλη του δικού μας μεγέθους που δεν διαθέτει μεγάλους επιχειρηματίες, ή πρυτάνεις, ή καλλιτέχνες ως μόνιμους κατοίκους κάνει την παραπάνω απάντηση προφανή.

Πάμε τώρα στο ερώτημα «τί συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα έχετε εδώ πέρα;» που έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Κατ’ αρχήν πολλοί δεν θα το ξέρουν, αλλά η αίθουσα «Νίτσας Λιάπη» και η Βιβλιοθήκη Καλαμπάκας είναι τέτοιες συμπράξεις, με το Κο Χρήστο Λιάπη και την Κα Κατερίνα Δημουλά αντίστοιχα να συμπράττουν με τον Δήμο.

Στις συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) το Δημόσιο συμπράττει με έναν ιδιώτη, διαθέτοντάς του περιουσιακά του στοιχεία στα οποία εκείνος επενδύει δικά του κεφάλαια, είτε για κοινωφελείς σκοπούς (δωρεές στις παραπάνω περιπτώσεις), είτε και για να αποκομίσει κάποια μορφή κέρδους για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα πριν η υποδομή αποδοθεί οριστικά στον δημόσιο. Στόχος του Δημοσίου με την παραπάνω διαδικασία είναι να «πολλαπλασιάσει» τα δικά του επενδυτικά κεφάλαια προς όφελος των πολιτών. Δηλαδή το κράτος επιθυμεί σε κάθε ευρώ που επενδύει, να προσθέτει ο ιδιωτικός τομέας άλλο ένα, για να μεγεθύνεται η τελική επένδυση.

Στον Δήμο Κλεινοβού παλαιότερα είχαμε καταφέρει να χρηματοδοτηθούμε για την προετοιμασία ΣΔΙΤ με στόχο την κατασκευή Χιονοδρομικού Κέντρου στην Τριγγία. Η επένδυση δεν είχε ολοκληρωθεί λόγω νομικών θεμάτων, όπως το ιδιοκτησιακό καθεστώς της περιοχής, από το οποίο προέκυπτε ότι δεν είχαμε την κυριότητα της εκτάσεως. Καθώς και από το γεγονός ότι η παραχώρηση της εκτάσεως σε εμάς απαιτούσε ΚΥΑ από υπερβολικά μεγάλο αριθμό Υπουργείων και κυρίως από το ότι η βιωσιμότητα του εγχειρήματος απαιτούσε την κατασκευή περίπου 20 ξύλινων μεζονέτων στην περιοχή του ορειβατικού καταφυγίου, οι οποίες θα προπωλούνταν σε ιδιώτες για να χρηματοδοτηθεί στη συνέχεια η κατασκευή των υποδομών του χιονοδρομικού (κάτι δηλαδή σαν αντιπαροχή). Η Δασική Νομοθεσία εκείνη την εποχή δεν επέτρεπε την παραχώρηση από το Δασαρχείο εκτάσεων για την κατασκευή κατοικιών. Αφαιρώντας όμως από το project το κομμάτι με τις μεζονέτες και εκπονώντας καινούργια μελέτη βιωσιμότητας, το σχετικό αποτέλεσμα δεν ήταν πλέον ελκυστικό για την αγορά, με συνέπεια να μην υπάρχει ενδιαφέρον και να ματαιωθεί η επένδυση.

Παραθέτω τα παραπάνω θέλοντας να πω, πως στον Δήμο μας και παραδείγματα συμπράξεων ιδιωτών με το Δημόσιο έχουμε και τεχνογνωσία στις διαδικασίες Συμπράξεων δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, άρα είμαστε σε αρκετά καλό δρόμο.

Όσoν αφορά το αφήγημα που θα πρέπει να έχει η πόλη και η απάντηση στο ερώτημα «τι είναι η πόλη σας;». Έχοντας ταξιδεύσει με τέσσερις Δημάρχους στην Αθήνα για υπηρεσιακούς λόγους, που αφορούσαν κυρίως έργα και χρηματοδοτικά προγράμματα, εκεί προέκυπτε πάντα το εξής. Όταν ο Δήμαρχος συστηνόταν η πρώτη κουβέντα του συνομιλητή ήταν «Ώστε λοιπόν μας έρχεστε από τα Μετέωρα». Δηλαδή το brand της πόλης μας που θα συνθέσει το περαιτέρω αφήγημα, δεν μας προκύπτει από το «τι», αλλά μας παρέχεται ως δώρο από το «πού» είναι η πόλη μας, απαιτώντας προφανώς λιγότερο κόπο ανάδειξης.

Έχουμε λοιπόν στα χέρια μας ένα γεωγραφικό brand που μας καθιστά παγκόσμιο προορισμό, πώς θα πρέπει λοιπόν να το χειριστούμε για να συνθέσουμε ένα σύγχρονο αφήγημα πέρα από την ύπαρξη του τοπίου; Η εύκολη απάντηση μας έρχεται από τη γειτονιά μας, από τα Τρίκαλα. Εκεί ο Δήμος μέσω της δημοτικής του επιχείρησης e-trikala, προέταξε το αφήγημα της «Έξυπνης πόλης» που γίνεται φιλική προς τους πολίτες μέσω την χρήσης των νέων τεχνολογιών. Πέτυχε έτσι να μπει σε μια πρωτοπορία και να εδραιωθεί, καθιστώντας ελκυστικό τον Δήμο Τρικκαίων στην αγορά των εταιρειών της πρωτοπορίας της Ψηφιακής Επανάστασης. Πλέον οι εταιρείες που θέλουν να εισάγουν κάτι καινοτόμο σε θέματα ψηφιακής διοίκησης «ψάχνουν» τον Δήμο Τρικκαίων, αντί να τις ψάχνει αυτός. Απόδειξη. Το δίκτυο 5G και οι υπηρεσίες του στην Ελλάδα πρώτα θα δοκιμαστούν (ίσως και να συμβαίνει κιόλας) πρώτα στα Τρίκαλα.

Γιατί λοιπόν κι εμείς να μην γίνουμε μια «Έξυπνη πόλη» που βρίσκετε μάλιστα στις παρυφές των Μετεώρων και έχει εκ της θέσης ήδη ένα δεδομένο brand. Πρέπει λοιπόν να διεκδικηθούν χρηματοδοτήσεις από αναπτυξιακά προγράμματα σε θέματα τεχνολογίας αιχμής, σε θέματα πράσινων τεχνολογιών και εξοικονόμησης ενέργειας καθώς και σε θέματα βιώσιμης αστικής κινητικότητας.

Πρώτα όμως να τακτοποιήσουμε τα χωροταξικά μας. Πρέπει να τελειώσει το νέο ΓΠΣ, η Πράξη Εφαρμογής Καστρακίου, το Σχέδιο Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) του πρώην Δήμου Κλεινοβού και φυσικά το Κτηματολόγιο και οι Δασικοί Χάρτες της περιοχής.

Γιατί πρέπει πριν γίνουμε «έξυπνοι», πρώτα να γίνουμε «νοικοκύρηδες» του αστικού και εξωαστικού μας χώρου; Πολύ απλά γιατί για να εισαχθούν οι νέες τεχνολογίες, θα πρέπει να υπάρχουν ψηφιακά υπόβαθρα, πάνω στα οποία θα μπορούν αυτές «να πατήσουν», π.χ. ένα ηλεκτρονικό σύστημα καταγραφής βλαβών της ύδρευσης θα πρέπει να έχει μια γεωαναφορά και να μην εδράζεται μόνο σε ελεύθερες πλατφόρμες όπως της Google Earth και του ΕΚΧΑ. Το «οικόπεδό» σου, αν είσαι νοικοκύρης, το μετράς μόνος σου για να μπορείς να το εκμεταλλευτείς όπως εσύ θέλεις, δεν σου το μετρούν οι άλλοι. Οι υποδομές του Δήμου μας είναι η περιουσία μας που πρέπει να την έχουμε χαρτογραφημένη. Μόνο έτσι μπορείς σύντομα να εκπονείς προτάσεις για το ΕΣΠΑ και να μην τρέχεις πανικόβλητος κάνοντας αθέλητα λάθη βιασύνης.

Η πόλη πρέπει να έχει «κέντρο». Η πόλη που έχει Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (Γ.Π.Σ.) και κατά συνέπεια έχει τακτοποιημένες τις χρήσεις της, έχει κέντρο. Το ζήτημα λοιπόν είναι να έχει κέντρο με ταυτότητα. Το πρόγραμμα του Open Mall θα ενισχύσει την εμπορική δραστηριότητα του Κέντρου της πόλης μας. Παλαιότερα πριν από 14 περίπου χρόνια είχε γίνει μια προσπάθεια σε συνεργασία με το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας και είχαν παρουσιαστεί στο Δημοτικό μας Συμβούλιο με έγκριση από όλες τις τότε Δημοτικές παρατάξεις, τα Τεύχη Δημοπράτησης ενός Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού που ως στόχο είχε την θέσπιση κοινών μορφολογικών στοιχείων των κτιρίων και των επιχειρήσεων καθώς και κοινού τύπου αστικό εξοπλισμό για την κεντρική οδική αρτηρία της πόλης. Δηλαδή τα καταστήματα σ’ αυτούς τους δρόμους θα έπρεπε να διαλέξουν μεταξύ τριών προτεινομένων τύπων χρωματισμού των όψεων των κτιρίων, των πινακίδων και επιγραφών, των κουφωμάτων πρόσοψης και των κιγκλιδωμάτων τους. Ενώ θα έπρεπε επίσης να χρησιμοποιείται ενιαία μορφή πλακόστρωσης και ίδιος τύπος παγκακιών, φωτιστικών, καλαθιών απορριμμάτων κ.λπ. Η παρέμβαση αυτή θα συνοδευόταν με κίνητρα συμμόρφωσης (χρηματοδοτήσεις και χαμηλότοκο τραπεζικό δανεισμό κ.ά.) των παρόδιων ιδιοκτητών και θα είχε απίστευτο αισθητικό αποτέλεσμα στην πόλη. Τελικά δεν έγινε τίποτα. Στα σίγουρα κάτι παρόμοιο μπορεί να συμβεί και σήμερα (το Τ.Ε.Ε. και ο Σ.Α.Δ.Α.Σ. είναι πάντα εκεί και περιμένουν προτάσεις συνεργασίας).

Συνέργειες με Πανεπιστήμια. Θα πει κάποιος δεν έχουμε αντίστοιχο ίδρυμα κοντά. Λάθος. Ο τίτλος του Πανεπιστημίου στην Λάρισα και τον Βόλο είναι «Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας», δεν είναι απλά κοντά μας, ταυτιζόμαστε μαζί του. Και τούτη την ώρα υπάρχει σε εξέλιξη συνέργεια με το τμήμα Ξύλου (πρώην ΤΕΙ Καρδίτσας) για την αξιοποίηση του Εργοστασίου Ξυλείας, μαζί με το Δασαρχείο μας, την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Θεσσαλίας και το αρμόδιο Υπουργείο, στην οποία έχω την τιμή να συμμετέχω από την πλευρά του Δήμου Μετεώρων. Έχουμε λοιπόν μια «μαγιά» συνεργασιών με το Πανεπιστήμιο από την παλαιά κυβέρνηση, αν λοιπόν σ’ αυτόν τον τομέα εκμεταλλευτούμε και την αναγγελθείσα εξωστρέφεια των Πανεπιστημίων από τη νέα πολιτική ηγεσία και σε συνδυασμό πάντα με το ότι είμαστε ο «Δήμος Μετεώρων» (brand name) υπάρχει πεδίο δόξης λαμπρό και σ’ αυτόν τον τομέα.

Η ενεργητική προσέλκυση μεταναστών ας μην ανησυχεί κάποιους. Πρόκειται για μια διαδικασία εξωστρέφειας της πόλης (προσέλκυση ανθρώπων και κεφαλαίων), που ευτυχές θα ήταν να συμβεί και η οποία από μόνη της θα αποτελούσε κριτήριο, του πόσα έχουμε πετύχει και πόσο έχουμε αναπτύξει και ομορφύνει την περιοχή μας, αφού αυτή πλέον θα γίνεται ελκυστική ως επιλογή κατοικίας και εργασίας από κατοίκους άλλων περιοχών.

Η πόλη μας δεν πρέπει να διασπάται με πολιτικά ή άλλης μορφής δίπολα. Τι να σχολιάσει κανείς εδώ; Αν υπάρχει κανείς που διαφωνεί ας ξεκινήσουμε έναν χωριστό διάλογο, αφού το θέμα είναι από μόνο του μεγάλο.

Εκπόνηση μεγάλων και φιλόδοξων σχεδίων. Η πόλη αφού αποφασίσει που θέλει να πάει, πρέπει να αποκτήσει σχέδιο που προφανώς θα έχει μεγάλη στόχευση (ακόμα και κάτι μαξιμαλιστικό σε επίπεδο σχεδιασμού δεν θα το έβλεπα αρνητικά), αυτό εναπόκειται στην πολιτική ηγεσία και στην κοινωνία των πολιτών να το συναποφασίσουν. Διότι οι όποιοι σχεδιασμοί από την κορυφή αν δεν έχουν τη συναίνεση της βάσης συχνά αποτελούν κενό γράμμα. Οι καιροί είναι κατάλληλοι, ξεκίνημα νέας τετραετίας στην ηγεσία του Δήμου και νέας κεντρικής κυβέρνησης. Στόχος: 52 εκδηλώσεις τον χρόνο. Σ’ όλους τους τομείς, γράμματα, τέχνες, αθλητισμός, εμπόριο, οικονομία, επιστήμη κ.λπ. Έχουμε μεγάλες δυνατότητες φιλοξενίας, έμπειρο δυναμικό στην παροχή υπηρεσιών, αξιόλογο δυναμικό διοίκησης και φυσικά έχουμε «Μετέωρα».

Όσων αφορά το τελευταίο ερώτημα του άρθρου «ποιος φτιάχνει καλή μπίρα εδώ πέρα;» αν αλλαχθεί λίγο σε «ποιος έχει καλό τσίπουρο εδώ πέρα;» ή ακόμα «ποιος φτιάχνει καλό κρασί εδώ πέρα;» νομίζω ότι ήδη υπάρχει η απάντηση. Αυτά τα έχουμε και με το παραπάνω.

Συμπέρασμα η Καλαμπάκα και η περιοχή μας ευρύτερα μπορεί να προκόψει στην εποχή των πόλεων. Οι εφημερίδες το γράφουν, εμείς το καταλαβαίνουμε όμως;

Λύχος Νικόλαος
Πολιτικός Μηχανικός MSc
Δήμου Μετεώρων