Βοηθούν την υγεία μας τα συμπληρώματα διατροφής; - Του Κωνσταντίνου Δ. Καρπούζα, Καθηγητού Φυσικής-Χημείας

Οι κατασκευάστριες εταιρείες συχνά στηρίζονται σε κάποιες μελέτες για να προωθήσουν πιο εύκολα τα προϊόντα τους, να δείξουν δηλαδή την αξία τους. Οι καταναλωτές όμως διερωτώνται εάν πρέπει να τις εμπιστεύονται.

Τα συμπληρώματα σε ποιες περιπτώσεις προσφέρονται και σε τι βοηθούν;

• Στα άτομα που δεν έχουν το χρόνο να καταναλώνουν σε πλήθος, ποιότητα και ποσότητα γεύματα.

• Στα άτομα που κάνουν δίαιτες αδυνατίσματος και έχουν χαμηλό βάρος αν αυτό κρίνεται απαραίτητο από τον ιατρό ή τον διατροφολόγο.

• Σε εκείνους που θέλουν να βελτιώσουν τη συνολική τους υγεία, τη φυσική τους κατάσταση ή που αθλούνται αρκετά.

• Σε βρέφη, παιδιά, εφήβους, γυναίκες σε αναπαραγωγική περίοδο, κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης, σε ηλικιωμένους και σε μειονότητες που αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα.

• Σε άτομα η διατροφή των οποίων επηρεάζεται από μια πρόσφατη εγχείρηση ή που πάσχουν από κάποια νόσο ή που θέλουν να προλάβουν και να αντιμετωπίσουν διάφορα συμπτώματα, όπως στο κρυολόγημα, τα καρδιαγγειακά νοσήματα κ.ά.

• Σε  αυστηρά φυτοφάγους.

• Σε ανθρώπους με στρες.

• Σε καπνιστές, αλκοολικούς, εθισμένους στα ναρκωτικά, και άτομα τα οποία κάνουν χρόνια χρήση φαρμάκων.

Είναι όλα τα συμπληρώματα «αθώα»;

Η υπερβολική πρόσληψη ορισμένων βιταμινών ή μεταλλικιών στοιχείων, μπορεί να οδηγήσει σε τοξικότητα.

• Υπερβολικές λήψεις βιταμίνης Α μπορούν να προκαλέσουν βλάβη στο ήπαρ, στα οστά και πονοκεφάλους.

• Υπερβολικές δόσεις βιταμίνης Β6 μπορεί να προκαλέσουν νευρολογικά συμπτώματα.

• Υπερβολική πρόσληψη φολικού οξέος μπορεί να μην φανερώσει μια έλλειψη σε βιταμίνη Β12 οπότε θα προκληθεί μόνιμη νευρολογική ανεπάρκεια.

• Μπορεί να παρουσιαστούν και πιο ήπιες βλάβες όπως, κιτρίνισμα του δέρματος, εξανθήματα, μικρά αιμορραγικά επεισόδια και γαστρεντερικά συμπτώματα και σπάνια σχετίζονται με πέτρες στα νεφρά.

•  Πάντως οι πολλές μελέτες που έγιναν για να φανεί η πρόληψη καρδιακών προβλημάτων, άλλων ασθενειών και καρκίνου με τη δράση των πολυβιταμινούχων σκευασμάτων δεν έδωσαν κάποια σοβαρή, τεκμηριωμένη απάντηση ότι πράγματι ωφελούν.

Πόσο απαραίτητα είναι για τους αθλητές;

Κατασκευαστικές εταιρίες παρουσιάζουν συμπληρώματα διατροφής στους αθλητές, με τα οποία όπως λένε αυξάνεται η αθλητική τους επίδοση. Τις περισσότερες φορές τα στοιχεία είναι αναξιόπιστα, δεν στηρίζονται σε επιστημονικές έρευνες, ή περιέχουν απαγορευμένες ουσίες. Ο αθλητής δηλαδή χρησιμοποιεί κάτι, χωρίς να ελέγξει την ταυτότητά και τη νομιμότητα του προϊόντος.

Ας προσέξουμε τα παρακάτω.

• Όταν η διατροφή μας αποτελείται από ποικιλία τροφών το σώμα επιλέγει τα συστατικά που του χρειάζονται.

• Αν οι βιταμίνες προέρχονται από φυσικές πηγές, δηλαδή φρέσκα φρούτα, λαχανικά ξηρούς καρπούς κ.ά. αφομοιώνονται πιο εύκολα από το σώμα σε σχέση με τις συνθετικές βιταμίνες, στα συμπληρώματα διατροφής.

• Δύσκολα συναντάμε στις τροφές τοξικότητες θρεπτικών συστατικών και αναλογίες μεταξύ τους που δημιουργούν πρόβλημα.

Τι προτείνεται από τους ειδικούς;

Προτείνεται λοιπόν μια ισορροπημένη διατροφή από όλες τις ομάδες των τροφίμων. Χρειαζόμαστε σε λογικές ποσότητες και σε καλή ποιότητα, ψωμί, ρύζι, ζυμαρικά και άλλα δημητριακά ελάχιστης επεξεργασίας, πατάτες, φρέσκα φρούτα και λαχανικά, της εποχής, πουλερικά, ψάρι και άπαχο κρέας, γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλά σε λιπαρά και ελαιόλαδο.

Όσοι επιλέξουν κάποιο συμπλήρωμα διατροφής πρέπει να το κάνουν με τη σύσταση ιατρού ή διαιτολόγου και όχι γιατί κάποιος γνωστός το χρησιμοποίησε και είδε βελτίωση στον εαυτό του.

Συνοψίζοντας.

Για να επιλέξει κάποιος και να χρησιμοποιήσει σωστά ένα κατάλληλο συμπλήρωμα βιταμινών, θα πρέπει να έχει υπόψη του ότι:

1. Οι βιταμίνες και τα ιχνοστοιχεία δεν αυξάνουν το βάρος μας, ούτε και την όρεξή μας.

2. Οι βιταμίνες ποτέ δεν επηρεάζουν αρνητικά ένα νόσημα και κυρίως τις λοιμώξεις, όπως είναι το κρυολόγημα, η γρίπη και άλλες συνηθισμένες ιώσεις, αντίθετα συμβάλλουν αποφασιστικά στην ενισχυμένη απόδοση του ανοσοποιητικού μας συστήματος.

3. Το συμπλήρωμα πρέπει να είναι εγκεκριμένο από τον ΕΟΦ, με άλλα λόγια η σύνθεσή του να είναι ελεγχόμενη και νόμιμη.

4. Να περιέχει τις αντιοξειδωτικές βιταμίνες στις κατάλληλες αναλογίες. Οι πολύ μικρές ποσότητες δεν προσφέρουν κανένα όφελος, δεδομένου ότι αυτές προσλαμβάνονται εύκολα με την διατροφή μας.

5. Τα άτομα που έχουν ιδιαίτερη ανάγκη από πολυβιταμινούχο συμπλήρωμα είναι εκείνα που έχουν έντονη σωματική και πνευματική εξασθένιση, και όσοι είναι καπνιστές, διαβητικοί, έχουν υψηλή χοληστερόλη, και υπερβολικό άγχος.

6. Για να υπάρχει αντιοξειδωτική προστασία πρέπει το συμπλήρωμα να λαμβάνεται ανελλιπώς. Επομένως το προϊόν δεν πρέπει να περιέχει βιταμίνες οι οποίες συσσωρεύονται στο συκώτι μας (όπως είναι η βιταμίνη Α) και μπορεί να αποβούν τοξικές, δηλαδή να οδηγήσουν σε υπερβιταμίνωση.

7. Το σημαντικότερο είναι να παίρνουμε τέτοια σκευάσματα μετά από εντολή του οικογενειακού μας ιατρού ή του διατροφολόγου που η γνώση τους για τις προσωπικές μας ανάγκες είναι έγκυρη.

8. Όπως αναφέρουν και οι συσκευασίες των βιταμινών και των ιχνοστοιχείων, δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται αυτά τα συμπληρώματα διατροφής ως υποκατάστατο μιας ισορροπημένης δίαιτας.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΚΑΡΠΟΥΖΑΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ-ΧΗΜΕΙΑΣ