Αιθαλομίχλη-Πόσο μας επιβαρύνει, πώς θα προφυλαχτούμε - Του Κωνσταντίνου Δ. Καρπούζα, Καθηγητού Φυσικής-Χημείας

Το νέφος επέστρεψε μετά από καιρό τις ημέρες των εορτών των Χριστουγέννων στην Αθήνα, την Θεσσαλονίκη, την Λάρισα και αλλού, αφού ο καπνός από τα τζάκια που έκαιγαν στο ...φουλ, σε συνδυασμό με τις καιρικές συνθήκες δημιούργησαν ιδιαίτερα επικίνδυνη κατάσταση. Αυτό το νέφος, δυσκόλεψε τη ζωή κυρίως σε ηλικιωμένους και σε άτομα που αντιμετωπίζουν αναπνευστικά ή καρδιολογικά προβλήματα.

Τι είναι η αιθαλομίχλη;

Η αιθαλομίχλη είναι ένα είδος μόλυνσης του αέρα, από ουσίες που εκπέμπονται από καύση μεγάλων ποσοτήτων άνθρακα και προϊόντων ξύλου στις μεγαλουπόλεις. Μιλάμε για τον καπνό, σωματίδια αιθάλης, το διοξείδιο του θείου και άλλα σωματίδια. Και όταν αυτό συμβαίνει π.χ. στο λεκανοπέδιο της Αττικής με τον τεράστιο πληθυσμό τις ημέρες που επικρατεί άπνοια και υγρασία, όλα αυτά τα σωματίδια του καπνού «κάθονται» στα κατώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας και δημιουργούν την αιθαλομίχλη. Επειδή μάλιστα πολύ συχνά τα ξύλα που καίγονται σε τζάκια και σόμπες είναι ακατάλληλα για καύση (π.χ. παλιά έπιπλα, κουφώματα, παντζούρια κλπ), οι επιπτώσεις μπορεί να είναι ακόμη σοβαρότερες.

Το μεγαλύτερο μέρος αυτών των ουσιών εκλύεται στο εσωτερικό των σπιτιών, επιβαρύνοντας σε επικίνδυνο βαθμό την υγεία των ανθρώπων που μένουν σε αυτά. Το Λονδίνο είχε σοβαρότατο πρόβλημα από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και τα μέσα του 20ού. Τώρα η κατάσταση έχει βελτιωθεί σημαντικά γιατί λήφθηκαν τα απαραίτητα μέτρα.

Τι αναφέρουν οι μελέτες που έγιναν;

Οι συγκεντρώσεις των αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα φτάνουν σε πολύ υψηλά επίπεδα τις κρύες νύχτες με άπνοια και σε ποσοστό πάνω από 90% οφείλονταν σε σωματίδια με διάμετρο κάτω από 2,5 μικρόμετρα που είναι ιδιαίτερα επιβλαβή. Οι κρίσιμες ώρες είναι, από τις 7 το βράδυ μέχρι και τις 3 το πρωί με κορύφωση γύρω στα μεσάνυχτα. Παρατηρήθηκαν ακόμα αέριοι ρύποι από τολουόλιο και ξυλόλιο που προέρχονται από την καύση επεξεργασμένων ξύλων και άλλων υλικών.

Ποια προβλήματα δημιουργούνται;

Ακόμα και σε υγιείς έχουμε τσούξιμο στα μάτια, βήχα, ρινική καταρροή, δύσπνοια, δυσφορία στο στήθος. Τα χειρότερα όμως, τα βιώνουν όσοι έχουν ήδη χρόνια αναπνευστικά ή καρδιολογικά προβλήματα. Σε αυτούς τους χρόνιους ασθενείς η επιβάρυνση της ατμόσφαιρας από την αιθαλομίχλη μπορεί να προκαλέσει έξαρση της αρχικής τους νόσου, να τους οδηγήσει στο νοσοκομείο, ακόμα και να απειλήσει τη ζωή τους.

Τα πολύ μικρά σωματίδια προκαλούν βλάβη σε όλο το μήκος του αναπνευστικού συστήματος, στο καρδιαγγειακό σύστημα και έχουν σχέση με τον καρκίνο. Τα διακρίνουμε ανάλογα με τη διάμετρό τους σε όσα έχουν δηλαδή διάμετρο από 2,5 ως 10 μικρόμετρα (οξείδια σιδήρου, αργιλίου και πυριτίου) που επικάθονται στο ανώτερο αναπνευστικό και σε αυτά με διάμετρο μικρότερη από 2,5 μικρόμετρα που παράγονται από την καύση του ξύλου τα οποία διεισδύουν βαθύτερα στους πνεύμονες, μέχρι τις κυψελίδες και δημιουργούν μεγαλύτερη βλάβη. Τα τελευταία εισχωρούν εύκολα στο εσωτερικό των σπιτιών.

Ευπαθείς ομάδες από τις επιπτώσεις της αιθαλομίχλης είναι:

• Βρέφη και μικρά παιδιά.
• Ηλικιωμένοι πάνω από 65 ετών.
• Ασθενείς με χρόνια βρογχίτιδα, με βρογχικό άσθμα, με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.
• Αλλεργικοί ασθενείς.
• Ασθενείς με καρδιολογικά προβλήματα.

Τι κάνουμε για να προλάβουμε το φαινόμενο;

• Δεν καίμε έπιπλα, βερνικωμένα-βαμμένα ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο επεξεργασμένα ξύλα.
• Δεν καίμε χαρτιά εμποτισμένα με χρωστικές, εφημερίδες και περιοδικά.
• Δεν καίμε πλαστικά και συνθετικά υλικά.
• Μειώνουμε όσο το δυνατόν την καύση του ξύλου τις νύχτες με έντονο το ατμοσφαιρικό αυτό πρόβλημα.
• Καταργούμε τα ανοιχτά παλιά τζάκια και χρησιμοποιούμε τα σύγχρονα κλειστά ενεργειακά.
• Χρησιμοποιούμε ξύλα στεγνά καλής ποιότητας και άλλα πιστοποιημένα στερεά καύσιμα όπως μπριγκέτες και pellet .
• Τακτικά συντηρούμε και καθαρίζουμε την εστία καύσης των στερεών καυσίμων, τις σωληνώσεις και τις καμινάδες.
• Δεν αγοράζουμε εστίες καύσης (λέβητες, τζάκια, σόμπες) αμφιβόλου ποιότητας και προέλευσης.

Τι κάνουμε αν εκδηλωθεί το φαινόμενο;

• Δεν κυκλοφορούμε έξω από το σπίτι μας τις ημέρες αυτές, αν ανήκουμε σε κάποια από τις ευπαθείς ομάδες και μειώνουμε την έντονη σωματική δραστηριότητα. Αν πρέπει να κυκλοφορήσουμε, προφυλαγόμαστε με μάσκα προσώπου και τον ιατρό τον συμβουλευόμαστε πριν ξεκινήσουν τα συμπτώματα.
• Εφαρμόζουμε όλοι υγιείς και μη, τις εντολές των υπευθύνων για τα μέτρα που πρέπει να λάβουμε, τις δύσκολες ημέρες για την συμπεριφορά και την υγεία μας.

Πρέπει να ενημερωθούμε όλοι για το πολύ σοβαρό αυτό περιβαλλοντικό πρόβλημα και σε ατομικό, κοινωνικό και επιστημονικό επίπεδο, να φροντίσουμε για τη λύση του. Οι καιροί από οικονομικής άποψης είναι δύσκολοι, προέχει όμως η υγεία μας.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΚΑΡΠΟΥΖΑΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ - ΧΗΜΕΙΑΣ