Πιο αιχμηρός επανήλθε ο Συνήγορος του Πολίτη στο θέμα των καταγγελιών για πολιτιστική και περιβαλλοντική υποβάθμιση της περιοχής των Μετεώρων [ΣΧΛ]

Παράλληλα καλεί τοπικές υπηρεσίες και φορείς να προβούν άμεσα σε συγκεκριμένες ενέργειες, καθώς και στην αποστολή εγγράφων για την περαιτέρω διερεύνηση των καταγγελιών.

Επιγραμματικά επισημαίνει ότι σε ορισμένες περιπτώσεις αν και επιβλήθηκε η διακοπή αυθαίρετων εργασιών αυτές συνεχίσθηκαν, σε άλλες περιπτώσεις δεν έχουν επιβληθεί τα προβλεπόμενα πρόστιμα, γεγονότα που, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, «δημιουργούν εντύπωση ελαστικότητας και ανοχής στους διοικουμένους».

Τέλος καταλήγει ότι «μέσα σε μια περιοχή, με ένα τόσο αυστηρό και ολοκληρωμένο καθεστώς προστασίας, είναι έντονα κατακριτέο να παρουσιάζονται τέτοια φαινόμενα αυθαιρεσίας».

Παραθέτουμε κατωτέρω όλο το έγγραφο του Συνηγόρου του Πολίτη.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ

24 Οκτωβρίου 2017
Αριθμ. Πρωτ.: (...)
Πληροφορίες: (...)

Θέμα: Διαμαρτυρία για πολιτιστική και περιβαλλοντική υποβάθμιση της περιοχής των Μετεώρων

Αξιότιμοι κύριοι,

Ο Συνήγορος του Πολίτη, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του κατά το άρθρο 103 παρ. 9 του Συντάγματος και το ν.3094/2003, όπως τροποποιήθηκε με το ν. 4443/2016 (άρθρα 18, 19 και 20) και ισχύει, εξετάζει, όπως ήδη γνωρίζετε, αναφορά πολιτών, οι οποίοι καταγγέλλουν περιστατικά πολιτιστικής και περιβαλλοντικής υποβάθμισης της περιοχής των Μετεώρων.

Στο πλαίσιο της διαμεσολάβησής μας, λάβαμε τα ακόλουθα έγγραφα από τις αρμόδιες υπηρεσίες:

1. Το (...) έγγραφο του Δασαρχείου Καλαμπάκας, από το οποίο δεν προκύπτει καταπάτηση ή καταστροφή δασικών εκτάσεων, με βάση τα ερωτήματα που είχαν τεθεί από την Ανεξάρτητη Αρχή.

2. Το (...) έγγραφο του Τμήματος Υπηρεσιών Δόμησης του Δήμου Καλαμπάκας με συνημμένη την Έκθεση Αυτοψίας, μετά της επιβολής των προστίμων ανέγερσης και διατήρησης, αφορούσα στην Ι.Μ. Αγίου Αντωνίου. Ειδικότερα, προκύπτει η αυθαίρετη κατασκευή οικίσκων με λιθοδομή, διαμόρφωση διαδρόμου με πέτρα και κατασκευή πέτρινου τοιχίου, χωρίς οικοδομική άδεια και έγκριση των αρμοδίων φορέων και υπηρεσιών. Ως φερόμενος ιδιοκτήτης αναφέρεται (...).

3. Το (...) έγγραφο του Τμήματος Περιβάλλοντος Υδροοικονομίας ΠΕ Τρικάλων το οποίο αφορά την: «Ανεξέλεγκτη διάθεση στερεών αποβλήτων και αποβλήτων εκσκαφών, κατασκευών και καταδεφίσεων στη βάση της Ι.Μ. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος - Μεγάλο Μετέωρο, του Δήμου Καλαμπάκας, της Π.Ε. Τρικάλων».

Στο σώμα του εγγράφου αναφέρεται ότι εκτοπίστηκαν στη νοτιοανατολική βάση του βράχου του Μ. Μετεώρου στερεά απόβλητα μεικτής φύσεως (ΑΕΚΚ - ΑΣΑ), τα οποία, κατά την κρίση της υπηρεσίας, προφανώς προήλθαν από την Ι.Μ. του Μ. Μετεώρου.

Επίσης, διαπιστώθηκε, μετά από έρευνα, σχετικά με τα ανεπεξέργαστα αστικά λύματα που διέρχονταν από αγωγό, ότι αυτά οδηγούνται στην Εγκατάσταση Επεξεργασίας Λυμάτων της Καλαμπάκας.

Στο εν λόγω έγγραφο τάσσεται προθεσμία 30 ημερών, στην Ι.Μ. Μεγάλου Μετεώρου και στον Δήμο Καλαμπάκας, για τον καθαρισμό της περιοχής από τα απόβλητα στην νοτιοανατολική άκρη του βράχου του Μεγάλου Μετεώρου.

Επίσης, ζητείται από τους ως άνω φορείς διευκρίνιση περί της φύσης της λειτουργίας του πλαστικού μαύρου σωλήνα, ο οποίος εντοπίστηκε επί της ανατολικής ορθοπλαγιάς του βράχου του Μ. Μετεώρου.

4. Το (...) έγγραφο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Τρικάλων του ΥΠΠΟΑ, στο οποίο αναφέρονται οι εγκρίσεις και οι ενέργειες της υπηρεσίας αναφορικά με τα έργα συντήρησης του οδικού δικτύου αλλά και τις λοιπές επεμβάσεις στο χώρο.

Συγκεκριμένα ως προς τη «Βελτίωση αγροτικής οδοποιίας στο Τ.Δ. Καστρακίου, Δ. Καλαμπάκας, Π.Ε. Τρικάλων» χορηγήθηκε έγκριση της υπηρεσίας με το (...) έγγραφο και έγινε επίβλεψη των εργασιών από αρμόδιο φύλακα αρχαιοτήτων, ενώ δεν προβλεπόταν καμία διάνοιξη.

Περαιτέρω, αναφορικά με τις οικοδομικές εργασίες στην περιοχή της σκήτης του Αγ. Αντωνίου (τελεσθείσες στον περιβάλλοντα χώρο του μνημείου) διαπιστώθηκε η εκτέλεση εργασιών χωρίς άδεια της αρμόδιας υπηρεσίας του ΥΠΠΟΑ και εκδόθηκε σήμα διακοπής εργασιών.

Κατά τη νέα διαμόρφωση της οδού πρόσβασης με κατασκευή λιθόκτιστου τοιχίου, πλακόστρωση κλπ. διαπιστώθηκαν περιορισμένοι εκβραχισμοί.

Τέλος, δεν παρατηρήθηκε καταστροφή του υφιστάμενου διαμορφωμένου μονοπατιού που οδηγεί από το κεντρικό οδικό δίκτυο στις Ι.Μ. Μεταμορφώσεως του Σωτήρα και Βαρλάαμ, ενώ αντιθέτως διαπιστώθηκε, και από αυτή την υπηρεσία, η απόρριψη σεβαστού όγκου ΑΕΚΚ στα ΝΑ ριζά του βράχου της Μονής Βαρλαάμ.

Σε ό,τι αφορά στην εφαρμογή του άρθρ. 56 του ν. 3028/02, η Εφορεία υποστηρίζει ότι συνήθης τακτική είναι αυτή της εφαρμογής του άρθρ. 73 παρ. 14 του ιδίου νόμου.

Επισημαίνεται ότι η διαχείριση ζητημάτων που αφορούν εκκλησιαστικά μνημεία απαιτεί ιδιαίτερο χειρισμό και συνεννόηση, η οποία δεν επιτυγχάνεται σε όλες τις περιπτώσεις.

5. Το (...) έγγραφο της Δ/νσης Τεχνικών Έργων της Π.Ε. Τρικάλων, με τα συνημμένα σε αυτό. Ειδικότερα, ως προς το ζήτημα της νομιμότητας του έργου «Βελτίωση του οδικού κυκλώματος των Μετεώρων στο Τμήμα Καστράκι - Ι.Μ. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος», παρατίθενται όλες οι απαιτούμενες εγκρίσεις των υπηρεσιών, ενώ η έγκριση των περιβαλλοντικών όρων πραγματοποιήθηκε το 2007 και το 2010 με τις ΚΥΑ 132247/07 και 132877/10.

Επίσης, προσκομίζονται η Άδεια Επέμβασης (...) για την κατασκευή του ανωτέρω έργου από τη Δ/νση Δασών Τρικάλων, καθώς και η (...) απόφαση Έγκρισης Βελτίωσης του οδικού κυκλώματος Μετεώρων από τον Υφυπουργό Πολιτισμού.

Από τα σχετικά έγγραφα, και ιδίως από το (...) έγγραφο της 19ης Εφορείας Αρχαιοτήτων, προκύπτει ότι διακόπηκαν [(...)] από την εν λόγω υπηρεσία οι εργασίες ολοκλήρωσης του ανοίγματος σε τοιχίο - πεζούλι και ράμπας από γαιώδη υλικά για πρόσβαση προς θέση θέας πλησίον της Ι.Μ. Αγ. Στεφάνου εκτός του χώρου της οδού.

Ειδικότερα στο πρώτο εκ των προαναφερόμενων εγγράφων της 19ης Εφορείας αναφέρεται: «... σας γνωρίζουμε ότι το άνοιγμα προς το βράχο-θέση «θέας», διαμορφώθηκε βάσει των σχεδίων  της μελέτης, στο χώρο Κ5 στάθμευσης και βρίσκεται σε άμεση οπτική επαφή με την I. Μ. Αγ. Στεφάνου. Επειδή λόγω της μεγάλης επισκεψιμότητας και το ενδιαφέρον των προσκυνητών για φωτογραφικές λήψεις της μονής δημιουργούνται και οχλήσεις, παρακαλούμε όπως το άνοιγμα που διαμορφώθηκε κτισθεί με τον ίδιο τρόπο κατασκευής που ακολουθήθηκε για τον κατασκευσθέντα προστατευτικό τοίχο προκειμένου ν' αποφευχθούν τα ατυχήματα».

6. Το (...) έγγραφο του ΕΟΑΝ στο οποίο αναφέρεται ότι δεν υφίσταται, μέχρι σήμερα, εγκεκριμένο συλλογικό η ατομικό σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης ΑΕΚΚ, ούτε και έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον προς τον ΕΟΑΝ, συνεπώς δεν είναι δυνατή η εναλλακτική διαχείριση των ΑΕΚΚ κατ' εφαρμογή των διατάξεων της ΚΥΑ 36259/1757/Ε103/2010.

Ωστόσο, απαγορεύεται από τη γενικότερη νομοθεσία περί αποβλήτων η εγκατάλειψη, η απόρριψη και η ανεξέλεγκτη διαχείριση των αποβλήτων.

Με βάση τις ανωτέρω απαντήσεις των αρμοδίων υπηρεσιών, παρακαλούμε για τα εξής:

1. Ο Δήμος Καλαμπάκας να προβεί στις απαιτούμενες ενέργειες καθαρισμού της έκτασης που έχει ρυπανθεί από απόβλητα, με την ορθή απομάκρυνση αυτών.

Περαιτέρω, παρακαλούμε όπως απαντηθούν όλα τα σχετικά ερωτήματα που έχουν τεθεί με το (...) έγγραφο της Αρχής και παραμένουν αναπάντητα.

2. Ως προς το ζήτημα της αυθαίρετης κατασκευής που καταγράφηκε από την Υπηρεσία Δόμησης του Δήμου, παρακαλούμε να ενημερωθούμε για την πορεία της διαδικασίας περί αυθαιρέτων.

Περαιτέρω, δεδομένου ότι από τα έγγραφα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Τρικάλων και της Δ/νσης Τεχνικών Υπηρεσιών δεν προκύπτει να έχει ληφθεί κάποια έγκριση για την κατασκευή υπογείου χώρου στάθμευσης στην περιοχή της Ι.Μ. Αγίας Τριάδας, παρακαλούμε να μας γνωρίσετε εάν έχει εκδοθεί Οικοδομική Άδεια για τη δημιουργία του συγκεκριμένου χώρου.

Περαιτέρω, δεδομένου ότι από πολίτες προσκομίζεται φωτογραφικό υλικό και καταγγέλλονται προς τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ εργασίες [με τις (...) αιτήσεις] και στο Μ. Μετέωρο, στην Ι.Μ. Αν. Τριάδας. αλλά και στην Ι.Μ. Βαρλαάμ, παρακαλούμε την Υπηρεσία Δόμησης του Δήμου Καλαμπάκας και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Τρικάλων, να προβούν, άμεσα, στις απαιτούμενες αυτοψίες για τη διαπίστωση των καταγγελθέντων και στην επιβολή των προβλεπόμενων κυρώσεων, καθώς και να μας ενημερώσουν σχετικά με πιθανές εγκρίσεις - άδειες.

3. Οι αυθαίρετες οικοδομικές εργασίες που τελέστηκαν στην Ι.Μ. Αγ. Αντωνίου (κατασκευή οικίσκων με λιθοδομή, διαμόρφωση διαδρόμου με πέτρα και κατασκευή πέτρινου τοιχίου) όπως εμφανίζονται στο φωτογραφικό υλικό που απεστάλη από την Υπηρεσία Δόμησης είναι ιδιαιτέρως εκτεταμένες (41 τμ. οικίσκος, 130 μ. διάδρομος και 240 μ. τοιχίο).

Ως προς τους ισχυρισμούς της Εφορείας Αρχαιοτήτων Τρικάλων ότι δεν βρίσκονται στο χώρο του μνημείου, αλλά στον περιβάλλοντα χώρο αυτού θα θέλαμε να επισημάνουμε ότι το άρθρ. 56 παρ. 1 του ν. 3028/02 προβλέπει: «Όποιος καταστρέφει, βλάπτει, ρυπαίνει, καθιστά ανέφικτη ή δυσχερή τη χρήση ή αλλοιώνει τη μορφή μνημείου ή ανήκοντος σε συλλογή μουσείου πολιτιστικού αγαθού ή πολιτιστικού αγαθού που έχει τοποθετηθεί σε ανοικτό ή κλειστό δημόσιο, δημοτικό ή κοινόχρηστο χώρο τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο (2) ετών, αν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα με άλλη διάταξη».

Επίσης, βάσει της παρ. 14 του άρθρ. 73 στην οποία γίνεται παραπομπή από την αρμόδια Εφορεία: «...μπορούν να εκδίδονται προσωρινώς μεν σήματα οριστικώς δε πρωτόκολλα με τα οποία διαπιστώνεται η πλήρωση των προϋποθέσεων από τις οποίες απορρέουν οι έννομες συνέπειες που προβλέπονται από το νόμο ή τις δυνάμει αυτού εκδιδόμενες ατομικές ή κανονιστικές πράξεις, ιδίως η διακοπή εργασιών, η εγκατάσταση εργολάβων ή συνεργείων για τη διενέργεια εργασιών, η επιβολή αποζημίωσης ή τέλους, η αποβολή από ακίνητο, η κατάσχεση κινητού ή ακινήτου μνημείου. Τα σήματα και τα πρωτόκολλα αυτά εκδίδονται από τον Υπουργό Πολιτισμού, ο οποίος μπορεί να εξουσιοδοτεί σχετικά τον Γενικό Γραμματέα ή υπαλλήλους του Υπουργείου Πολιτισμού».

Υπενθυμίζουμε ότι με την ΥΑ 10977/16-5-1967 - ΦΕΚ 352/Β/31-5-1967 «Περί χαρακτηρισμού ιστορικών μνημείων κλπ.» η περιοχή των I. Μονών των Μετεώρων περιλαμβανομένου του οικισμού Καστράκι Καλαμπάκας και του συνολικού τοπίου που περιλαμβάνει τους χαρακτηριστικούς βράχους των Μετεώρων χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό μνημείο.

Επομένως, ακόμα και αν η επέμβαση δεν πραγματοποιήθηκε επί του μνημείου της Ι.Μ. Αν. Αντωνίου, εντούτοις έγινε εντός της προστατευόμενης ως ιστορικό μνημείο έκτασης των Μετεώρων, αλλοιώνοντας τη δεδομένη μορφή της με δομικές κατασκευές και εκβραχισμούς, ενώ τονίζεται ότι βάσει της αναριοθέτησης της ζώνης A' (ΥΑ 86695/20638/2984/313/20.08.12) καμία εργασία δεν επιτρέπεται στα υφιστάμενα κτήρια των μονών και στο περιβάλλον τους, ενώ δεν επιτρέπεται οποιαδήποτε αλλοίωση του εδάφους ή η εγκατάστασή οποιοσδήποτε κατασκευής.

Η τακτική της διακοπής των εργασιών, χωρίς την επιβολή των προβλεπόμενων κυρώσεων από τις αρμόδιες Εφορείες Αρχαιοτήτων, δημιουργεί εντύπωση ελαστικότητας και ανοχής στους διοικουμένους. Πολλώ δε μάλλον όταν από τους αναφερόμενους καταγγέλλεται ότι παρά τη διακοπή των εργασιών που επιβλήθηκε από την Εφορεία, οι εργασίες συνεχίστηκαν μέχρι την ολοκλήρωση της κατασκευής.

Οφείλουμε να τονίσουμε ότι εκ μέρους των Ιερών Μονών, οι οποίες οφείλουν να είναι εκ των θεματοφυλάκων, τόσο του πολιτιστικού όσο και του φυσικού περιβάλλοντος της έκτασης, οι ενέργειες αυθαιρεσίας ενέχουν ακόμα μεγαλύτερη αρνητική αξιακή σημασία και βαρύτητα έναντι των απλών πολιτών. Επιπλέον, μέσα σε μια περιοχή, με ένα τόσο αυστηρό και ολοκληρωμένο καθεστώς προστασίας, είναι έντονα κατακριτέο να παρουσιάζονται τέτοια φαινόμενα αυθαιρεσίας.

Ως εκ τούτου παρακαλούμε να επανεξεταστεί η θέση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Τρικάλων, σχετικά με την εφαρμογή της διάταξης του άρθρ. 56, αλλά και της ορθής - ολοκληρωμένης εφαρμογής του άρθρου 73 παρ. 14 του αρχαιολογικού νόμου. Ως προς το ζήτημα αυτό, παρακαλούμε να λάβουμε και την επίσημη άποψη της Δ/vσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων.

4. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Τρικάλων, καθώς και η Τεχνική Υπηρεσία της Π.Ε. Τρικάλων, να μας ενημερώσουν για τους τρόπους με τους οποίους νομιμοποιήθηκε η μεταγενέστερη της εγκρίσεως του έργου, επέμβαση της Εφορείας Αρχαιοτήτων για τη φραγή του ανοίγματος στη θέση «Θέα» (Κ5 θέση στάθμευσης), καθώς και για την τυχόν εξέταση άλλων λύσεων για την αποφυγή των, εκ του εγγράφου, πιθανολογούμενων ατυχημάτων, δεδομένου ότι είχε ήδη προβλεφθεί η κατασκευή ράμπας από γαιώδη υλικά.

Επίσης, από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Τρικάλων ζητούμε να μας εξειδικεύσει τις «οχλήσεις» που αναφέρονται στο ανωτέρω έγγραφό της.

Σε κάθε περίπτωση, παρακαλούμε να εξεταστούν οι τρόποι κατασκευής του εν λόγω τοιχίου, καθώς από τα έγγραφα που έχουν προσκομισθεί, δεν προκύπτει νομιμοποιητική βάση της επέμβασης διάνοιξής του από την Εφορεία.

5. Από τη Δ/νση Περιβάλλοντος & Υδροοικονομίας της Π.Ε. Τρικάλων παρακαλούμε να μας γνωστοποιηθεί εάν πραγματοποιήθηκε η απομάκρυνση των αποβλήτων και αν ελήφθη ενημέρωση σχετικά με τη χρήση του πλαστικού σωλήνα που εντοπίστηκε.

Επίσης, ζητούμε να πληροφορηθούμε, σε περίπτωση μη απομάκρυνσης των αποβλήτων, εάν πραγματοποιήθηκε εισήγηση επιβολής των προβλεπόμενων προστίμων.

6. Αναφορικά με τον δρόμο πρόσβασης προς το εξωκλήσι του Αγ. Γεωργίου του Μαντηλά, θα θέλαμε να ενημερωθούμε από το Δασαρχείο Καλαμπάκας, εάν η ισοπέδωση του υφιστάμενου καταστρώματος προς άρση νεροφαγωμάτων πραγματοποιήθηκε κατόπιν έγκρισης της Δασικής Υπηρεσίας για το τμήμα που βρίσκεται εντός δασικής έκτασης.

7. Παρακαλούμε, εκ νέου, το Τμήμα Βιοποικιλότητας και Προστατευόμενων Περιοχών της Διεύθυνσης Βιοποικιλότητας, Εδάφους και Διαχείρισης Αποβλήτων του ΥΠΕΝ να μας ενημερώσει για τυχόν κανονιστικές πράξεις που έχουν εκδοθεί για τη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών των Μετεώρων (εντός και εκτός ζώνης ΖΕΠ), καθώς και αν η περιοχή πέρα από ΖΕΠ έχει χαρακτηρισθεί ως προστατευόμενη (π.χ. ως εθνικό πάρκο ή προστατευόμενο τοπίο ή περιοχή οικοανάπτυξης) με βάση τα άρθρ. 18 και 19 του ν. 1650/86, ως ισχύει.

Σε κάθε περίπτωση, παρακαλούμε να μας ενημερώσετε για τις μελέτες που έχουν τυχόν εκπονηθεί και έχουν κατατεθεί στο ΥΠΕΝ.

8. Τέλος, επανερχόμενοι στην προγενέστερη επιστολή της Αρχής, ζητούμε από τη Δ/νση Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων και τη Δ/νση Μουσείων του ΥΠΠΟΑ να μας ενημερώσουν για τον τυχόν σχεδιασμό χαρακτηρισμού ως οργανωμένου αρχαιολογικού χώρου στην περιοχή των Μετέωρων, με βάση το άρθρ. 46 παρ. 1, καθώς και για το στάδιο στο οποίο βρίσκεται η έγκριση χρηματοδότησης για την τοπογραφική αποτύπωση των αρχαιολογικών καταλοίπων του χώρου, όπως αναφέρεται στο (...).

Σε αναμονή των ενεργειών και έγγραφων απαντήσεών σας, παραμένουμε στη διάθεσή σας για κάθε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση.

Με Τιμή

(...)
Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη