Πυρετός, υπερθερμία και υποθερμία - Του Κωνσταντίνου Δ. Καρπούζα, Καθηγητού Φυσικής-Χημείας

Όταν η θερμοκρασία του σώματος είναι λίγο αυξημένη αυτό μπορεί να σημαίνει ότι αρχίζουμε να αρρωσταίνουμε. Υπάρχουν όμως και άλλοι παράγοντες που την επηρεάζουν κατά τη διάρκεια της ημέρας. Θα παρατηρήσατε ότι νωρίς το πρωί είναι σχετικά χαμηλή, ενώ κατά το απόγευμα ανεβαίνει.

Η φυσιολογική κατά μέσο όρο τιμή της θερμοκρασίας του ανθρωπίνου σώματος είναι 37 βαθμοί Κελσίου. Αυτή όμως η τιμή διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο, ανάλογα με την ώρα της ημέρας, τις συνθήκες που επικρατούν κ.τ.λ. χωρίς να μιλάμε για περίπτωση ασθένειας.

Οι φυσιολογικές τιμές λοιπόν είναι από 36,1 ως και 37,2oC Κελσίου. Οι γιατροί λένε ότι η θερμοκρασία στη μασχάλη κυμαίνεται φυσιολογικά μεταξύ 35,7oC και 37oC.

Κατά την ημέρα είναι υψηλότερη κατά μισό βαθμό από ότι στη μέση της νύχτας. Οι ειδικοί λένε ότι με υψηλότερη θερμοκρασία κινούμαστε λίγο πιο γρήγορα και τονώνεται το ανοσοποιητικό σύστημα.

Πότε ανεβαίνει

Η θερμοκρασία ανεβαίνει με το φαγητό, την κίνηση, το στρες, με ένα θερμό μπάνιο, την ωορρηξία, τα αντισυλληπτικά και την ηλικία. Έτσι αν ένας ηλικιωμένος έχει παραδείγματος χάριν 37,2 βαθμούς Κελσίου μπορεί να έχει δέκατα, ενώ ένας νεαρός με την ίδια θερμοκρασία συνήθως είναι εντελώς καλά.

Ο τρόπος μέτρησης της σωματικής θερμοκρασίας επίσης μπορεί να επηρεάσει τις τιμές της. Τα θερμόμετρα για το στόμα έχουν μεγαλύτερο εύρος φυσιολογικών τιμών, από εκείνα για άλλο μέρος του σώματος. Όλοι επίσης καταλαβαίνουν ότι σημαντικό ρόλο παίζει και η θερμοκρασία του χώρου στον οποίο βρισκόμαστε όταν μετράμε την θερμοκρασία μας, αν ήπιαμε παγωμένο ρόφημα και άλλα. Η ένδειξη του θερμομέτρου δεν είναι ο μοναδικός δείκτης υγείας ή ασθένειας. Παρατηρούμε αν υπάρχουν και άλλα σωματικά φαινόμενα όπως πόνοι στους μυς, στα κόκαλα, εμετός, διάρροια κτλ..

Είναι παγκόσμια αποδεκτό ότι από τους 38 βαθμούς Κελσίου και πάνω ένας άνθρωπος έχει πυρετό που υποδηλώνει ασθένεια. Και αν η θερμοκρασία υπερβεί τους 40 βαθμούς Κελσίου χρειάζεται άμεσα ιατρική συμβουλή.

Ο πυρετός είναι το αντιμικροβιακό όπλο του οργανισμού. Ο πυρετός δεν είναι αρρώστια, είναι σύμπτωμα (όπως, για παράδειγμα, ο βήχας) που οφείλεται σε πολλά αίτια. Εδώ και χρόνια οι επιστήμονες έχουν παρατηρήσει ότι σε υψηλές θερμοκρασίες, τα βακτήρια και οι ιοί δυσκολεύονται να πολλαπλασιαστούν, ενώ την ίδια στιγμή, το ανοσοποιητικό σύστημα είναι περισσότερο αποτελεσματικό στη μάχη κατά του εισβολέα. Ο πυρετός θέλει ανάπαυση, κατανάλωση πολλών υγρών, καλό αερισμό των χώρων που κινούνται οι ασθενείς, καθώς και παραμονή στο σπίτι για τουλάχιστον ένα με δύο εικοσιτετράωρα μετά την υποχώρηση.

Υπερθερμία λέμε εκείνη την κατάσταση όπου ο οργανισμός μας δεν έχει πυρετό αλλά η θερμοκρασία του είναι αυξημένη πάνω από τα φυσιολογικά επίπεδα. Τότε ο οργανισμός δεν μπορεί να αποβάλλει την παραπανίσια θερμότητα και έχει υψηλή θερμοκρασία. Αυτό γίνεται στη θερμοπληξία τις ημέρες του καλοκαιριού με αυξημένη θερμοκρασία περιβάλλοντος, τις ημέρες με καύσωνα. Την παθαίνουν κυρίως ηλικιωμένοι ή μικρά παιδιά και γενικότερα εξασθενημένα άτομα.

Κάποια φάρμακα εμποδίζουν τη εφίδρωση, η δραστηριότητα μας είναι υπερβολική, υπάρχει βαρύς υπερθυρεοειδισμός και άλλα. Η θερμοκρασία σώματος κυμαίνεται από 39 ως 40 βαθμούς Κελσίου, το δέρμα είναι κόκκινο και ζεστό, δεν υπάρχει ιδρώτας και υπάρχουν τάσεις λιποθυμίας. Η κατάσταση αυτή απαιτεί επείγουσα αντιμετώπιση. Ζητάμε ιατρική βοήθεια, πίνουμε πολλά υγρά, αποφεύγουμε τον ήλιο, καθόμαστε σε δροσερό περιβάλλον, σταματάμε κάθε μας δραστηριότητα, κάνουμε συχνά ντουζ, δροσιζόμαστε με βρεγμένο πανί και παρακολουθούμε πολύ συχνά την πορεία της θερμοκρασίας μας.

Τα ρίγη είναι γρήγορες μυϊκές συσπάσεις που προκαλούνται από ακούσιους εγκεφαλικούς παλμούς. Με τα ρίγη παράγεται ενέργεια για να θερμανθεί το αίμα που διέρχεται μέσα στους μύες. Γενικά εκδηλώνονται όταν η θερμοκρασία του σώματος πέσει σημαντικά. Μπορούν όμως να εμφανιστούν και σε υψηλό πυρετό. Στην περίπτωση αυτή αυξάνεται επιπλέον η θερμοκρασία με αποτέλεσμα να μεγιστοποιείται ο μεταβολισμός και να ενεργοποιείται το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού.

Αν η θερμοκρασία πέσει κάτω από 35 βαθμούς Κελσίου μιλάμε για υποθερμία. Ο οργανισμός χάνει θερμότητα με μεγαλύτερο ρυθμό από ότι παράγει.

Η θερμοκρασία του σώματος ελέγχεται από τον υποθάλαμο του εγκεφάλου όπου βρίσκονται οι θερμοστάτες του ανθρώπου. Όταν το δέρμα έχει χαμηλότερη θερμοκρασία από την καρδιά και τον εγκέφαλο το νευρικό σύστημα μας λέει ότι κρυώνουμε και πρέπει να προφυλαχτούμε και ελέγχει τα εσωτερικά μας όργανα που έχουν σχέση με το αναπνευστικό, το κυκλοφοριακό και το ενδοκρινικό σύστημα ώστε να διατηρηθεί η ζωή.

Υποθερμία μπορεί να έχουμε λόγω γήρατος, λόγω αλκοολισμού, κάποιας ασθένειας, μετά από έκθεση στον κρύο αέρα ή στο νερό, να μας έχουν επηρεάσει κάποια φάρμακα και άλλοι παράγοντες.

Η ιατρική συμβουλή εννοείται ότι είναι η πλέον απαραίτητη. Εμείς πρέπει να αποφεύγουμε τις απότομες μεταβολές της θερμοκρασίας, από το κρύο δηλαδή στη ζέστη και το αντίστροφο, να μην μένουμε με βρεγμένα ρούχα και να έχουμε ζεστή ένδυση τον χειμώνα. Προσοχή χρειάζεται στη διατροφή μας, όχι γρήγορη απώλεια βάρους για να χάσουμε τα κιλά μας γιατί απορρυθμίζεται ο οργανισμός. Όχι κατάχρηση οινοπνεύματος και υπερκόπωση.

Η υγιεινή ζωή, η καθημερινή απλή άσκηση του σώματος, έστω το καθημερινό βάδισμα, τονώνουν την κυκλοφορία του αίματος και βοηθούν το σώμα να ομαλοποιεί τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΚΑΡΠΟΥΖΑΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ - ΧΗΜΕΙΑΣ