Γιατί η αποψινή πανσέληνος λέγεται μπλε;

Η δεύτερη πανσέληνος τον ίδιο μήνα αποκαλείται μπλε, όχι μόνο επειδή είναι ασυνήθιστη αλλά επειδή κάποτε ήταν πραγματικά μπλε.

Πρόκειται για ένα φαινόμενο που εμφανίζεται κάθε 2,5 χρόνια περίπου. Τα περισσότερα έτη έχουν δώδεκα πανσελήνους, ωστόσο κάθε ημερολογιακό έτος περιλαμβάνει δώδεκα σεληνιακούς κύκλους και έντεκα ημέρες ακόμη. Όταν αυτές αθροίζονται, εμφανίζεται ένα επιπλέον φεγγάρι.

Η παλαιότερη αναφορά του όρου «μπλε φεγγάρι» καταγράφεται το 1524 σε ένα έντυπο που επιτίθεται στον αγγλικό κλήρο. Στο κείμενο αυτό σημειώνεται: «Εάν πουν ότι το φεγγάρι είναι μπλε, τότε θα πρέπει να πιστέψουμε ότι αυτό είναι αλήθεια». Στο πρωτότυπο κείμενο χρησιμοποιείται ο μεσαιωνικός όρος «belewe», που μεταφράζεται ως «μπλε», σημαίνει όμως και «προδοσία». Για το λόγο αυτό όταν το 18ο αιώνα κατά τη διάρκεια της Γρηγοριανής μεταρρύθμισης του ημερολογίου, όπου «χάθηκαν» κάποιες μέρες, «χάθηκε» και ένα φεγγάρι, αυτό ονομάστηκε «το φεγγάρι της προδοσίας».

H δεύτερη πανσέληνος τον ίδιο μήνα δεν λέγεται μπλε μονάχα επειδή είναι ασυνήθιστη, αλλά ονομάστηκε έτσι μετά την έκρηξη του ηφαιστείου Κρακατόα στην Ινδονησία το 1883.

Ήταν το 1883 όταν έγινε η μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου και σε απόσταση 600 χιλιομέτρων μακριά, ο κόσμος άκουσε την έκρηξη σαν βολή κανονιού. Ισοδυναμούσε η έκρηξη με βόμβα ισχύος 100 μεγατόνων. Στα ανώτατα στρώματα της ατμόσφαιρας εκτινάχθηκαν χώμα και στάχτη. Τότε το φεγγάρι έγινε μπλε και ήταν τόσο σπάνιο το γαλάζιο πρόσωπο της σελήνης που αντίκριζαν οι άνθρωποι σε σημείο που το μπλε φεγγάρι έμεινε στα χρονικά ως έκφραση ενδεικτική της έννοιας του «σχεδόν ποτέ».

Έκτοτε η φράση «μπλε Σελήνη» χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει την ύπαρξη δύο πανσελήνων σε έναν μήνα.

Τα μικροσωματίδια στα σύννεφα σκόνης που εκτοξεύτηκαν από το ηφαίστειο στην Ινδονησία παρέμειναν επί χρόνια στην ατμόσφαιρα σκεδάζοντας τις λευκές ακτίνες φωτός του φεγγαριού την ώρα που αυτές διαπερνούσαν τα νέφη από στάχτη στον ουρανό. Έτσι η Σελήνη φαινόταν μπλε.

Ο όρος «μπλε φεγγάρι» έχει και μεταφορική σημασία, που υπογραμμίζει τη σπανιότητα ενός φαινομένου. Χαρακτηριστική είναι η αγγλική έκφραση «once in a blue moon», που σημαίνει ότι κάτι συμβαίνει σπάνια.