ΤΟΥΡΚΙΑ | Άνοιξαν οι κάλπες για τις πιο κρίσιμες εκλογές ~ Η μάχη Ερντογάν – Κιλιτσντάρογλου

Χρόνια πριν εν Ελλάδι γραφτούν αναλύσεις για το τι «ψηφίζει» ή «προτιμά» στις (εκάστοτε) τουρκικές εκλογές η Αθήνα, ο αείμνηστος Βύρων Θεοδωρόπουλος ήταν σαφής: «Η συνέπεια και συνέχεια της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής είναι αποτέλεσμα μιας αντιλήψεως που δίνει προτεραιότητα στην εξυπηρέτηση των εθνικών σκοπών και δεν χρησιμοποιεί την εξωτερική πολιτική ως όπλο ή σύνθημα στις εσωτερικές πολιτικές αντιθέσεις. Είναι κάτι που με ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να σημειώσουμε».

Τι εννοούσε ο πρέσβης στο βιβλίο του «Οι Τούρκοι και εμείς» (1988); Ότι, ανεξαρτήτως κυβέρνησης στη γειτονική χώρα, η στάση απέναντι σε Ελλάδα και Κύπρο δεν μεταβάλλεται. Ενδεχομένως να αλλάζει το «περιτύλιγμά» της. Τα ζητούμενα παραμένουν ίδια.

Αυτό δεν σημαίνει ότι αδίκως η Αθήνα -όπως τόσες άλλες πρωτεύουσες- παρακολουθεί με ενδιαφέρον τις εκλογές, προεδρικές και βουλευτικές, που διεξάγονται σήμερα στην Τουρκία. Εξάλλου, ο Economist τις χαρακτήρισε ως «πιο σημαντικές του 2023», ενώ η DW αναφέρθηκε στις πιο «ανατρεπτικές και απρόβλεπτες εκλογές» στην ιστορία της χώρας.

Ορισμένοι διεθνείς αναλυτές μίλησαν για «εκλογές – δημοψήφισμα» για το μέλλον της τουρκικής δημοκρατίας, ενώ άλλοι χρησιμοποίησαν ένα παλιό διπλωματικό ρητό: «Μεταξύ ενός δαίμονα που γνωρίζω και αυτού που δεν γνωρίζω, προτιμώ αυτόν που γνωρίζω».

Έναν αιώνα μετά την ίδρυσή της, η Τουρκική Δημοκρατία βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι, τόσο κρίσιμο όσο η γεωγραφική της τοποθεσία. Το γεγονός ότι όλος ο πλανήτης θα ασχολείται σήμερα με τις τουρκικές εκλογές φανερώνει ότι η Τουρκία είναι μεγάλο και σημαντικό «μαγαζί».

Μετά από μια εμπρηστική και ακραία πολωτική προεκλογική περίοδο, 64.113.941 Τούρκοι ψηφοφόροι (4,9 εκ. νέοι θα ψηφίσουν πρώτη φορά) προσέρχονται σήμερα σε 192.000 εκλογικά τμήματα, σε 87 εκλογικές περιφέρειες για 2+1 λόγους: να ψηφίσουν πρόεδρο, να εκλέξουν τα 600 μέλη της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης και να επιλέξουν πώς θέλουν να είναι η πατρίδα τους.

Την προεδρία διεκδικούν ο απερχόμενος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Ο πρώτος, μετά από 20 χρόνια στην ηγεσία της χώρας ως πρωθυπουργός και στη συνέχεια ως πρόεδρος, κατέρχεται υπό την Λαϊκή Συμμαχία (Cumhur Ittifaki) που αποτελείται από το κόμμα του, το AKP και τα MHP, BBP, HudaPar και YRP.

Ο δεύτερος είναι επικεφαλής της Εθνικής Συμμαχίας (Millet Ittifaki) υπό το κόμμα του, το CHP, και τα IVY, Saadet, Demokrat Parti, Deva και Gelecek Partisi. Τη στήριξή του στην Εθνική Συμμαχία -χωρίς να ενταχθεί σε αυτή- εξέφρασε και το φιλοκουρδικό HDP. Ουσιαστικά πρόκειται για μια ομάδα «6+1».

Όσον αφορά στα ευρήματα των δημοσκοπήσεων -η εγκυρότητα των οποίων δεν μπορεί να διακριβωθεί- αυτά διέφεραν κατά πολύ μεταξύ τους. Ορισμένες κατέγραφαν αέρα νίκης μέχρι και με 20%(!) στον Κιλιτσντάρογλου, ενώ άλλες έδιναν σαφές -αλλά όχι μεγάλο- προβάδισμα στον Ερντογάν.

Στην τελευταία δημοσκόπηση της ORÇ Araştırma (12/05) ο Κιλιτσντάρογλου είχε 51,7% και ο Ερντογάν 44,2%. Εάν, με οποιαδήποτε σειρά, επαληθευτεί αριθμητικά το σενάριο, δεν θα χρειαστεί η διεξαγωγή δεύτερου γύρου προεδρικών εκλογών στις 28 Μαΐου.

Παρά την εκατέρωθεν εργαλειοποίηση των δημοσκοπήσεων στην προεκλογική περίοδο, σύμφωνα με το BBCTurkce η εικόνα των ευρημάτων είναι αποτέλεσμα τόσο της στενής διαφοράς των ποσοστών των δύο υποψήφιων προέδρων όσο και της μεγάλης ρευστότητας της ψήφου.

Εάν καμία από τις δύο πλευρές δεν πετύχει καθαρή νίκη, επικρατώντας και σε προεδρία και σε εθνοσυνέλευση, υπάρχει το ενδεχόμενο της «συγκατοίκησης». Δηλαδή να εκλεγεί πρόεδρος της Τουρκίας ο Κιλιτσντάρογλου και πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης ο Ερντογάν ή αντίστροφα. Ένα τέτοιο φαινόμενο θα περιπλέξει έτι περεταίρω τα πράγματα.

Όπως εξηγούσαν έμπειροι παρατηρητές των εσωτερικών διεργασιών στη γειτονική χώρα, σε περίπτωση που ο Κιλιτσντάρογλου κερδίσει την προεδρία αλλά χάσει τη βουλή, θα συνιστά «μισή νίκη». Και τούτο, διότι, βασική προγραμματική του δέσμευση ήταν η ενίσχυση του κοινοβουλευτισμού και η μείωση των εξουσιών του προέδρου. Κάτι που δεν θα μπορεί να πραγματοποιήσει, καθώς δεν θα ελέγχει την πλειοψηφία της Εθνοσυνέλευσης.

Στον αντίποδα, υπογράμμιζαν οι ίδιες πηγές, εάν ο Ερντογάν επικρατήσει στις προεδρικές εκλογές αλλά χάσει στις βουλευτικές, το κακό είναι λιγότερο για τον ίδιο. Ο λόγος; Είναι τόσο ετερόκλητη ιδεολογικά, πολιτικά και κοινωνικά η Εθνική Συμμαχία που θεωρείται αρκούντως δύσκολο να αποτελέσει συμπαγή πολιτική ομάδα που θα ψηφίζει ομοιογενώς.

Το διάστημα που προηγήθηκε η κατάσταση στην Τουρκία μύριζε μπαρούτι. Ο Κιλιτσντάρογλου εμφανίστηκε σε προεκλογική ομιλία με αλεξίσφαιρο γιλέκο υπό τον φόβο δολοφονικής επίθεσης, ο δήμαρχος Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου (που στηρίζει τον Κιλιτσντάρογλου) δέχθηκε πέτρες σε περιοδεία στο Ερζερούμ (σ.σ. ελληνιστί Γη των Ρωμιών), γραφεία του AKP δέχθηκαν πυροβολισμούς κλπ.

Παράλληλα συζητήθηκε εντόνως το αδιάβλητο των εκλογών και η αποδοχή των αποτελεσμάτων. Εις εκ των πιο σκληρών του καθεστώτος Ερντογάν, ο υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού, κατήγγειλε γενικά και αόριστα τον κίνδυνο «πολιτικού πραξικοπήματος» ενώ ο Μουσταφά Σεντόπ (πρόεδρος Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης) «μύρισε» ξένη επέμβαση στις εκλογές.

Η αντιπολίτευση υπονόησε ότι η Ρωσία επιχειρεί να παρέμβει υπέρ του Ερντογάν, ενώ έκρουσε τον κίνδυνο ότι ο Σοϊλού έφτιαξε στο ΥΠΕΣ παράλληλη δομή με αυτή του Ανώτατου Εκλογικού Συμβουλίου (YSK) προκειμένου «να κάνει πραξικόπημα εάν η κυβέρνηση χάσει στις εκλογές».

Η αυξημένη ένταση και ο κίνδυνος συγκρούσεων είναι μεγάλος, σε σημείο που ο Κιλιτσντάρογλου ζήτησε από τους οπαδούς του να μείνουν σπίτι εάν επικρατήσουν στις εκλογές «διότι υπάρχει ο κίνδυνος προβοκάτσιας και εμφάνισης ενόπλων δυνάμεων». Σε αυτή τη δήλωση ο Σεντόπ διέγνωσε «κεκαλυμμένη πρόκληση» από πλευράς Κιλιτσντάρογλου.

«To πολιτικό κλίμα είναι τεντωμένο και πολωμένο. Μπορεί να κλιμακωθεί περαιτέρω σήμερα. Η κυβέρνηση μπορεί να θέλει να δημιουργήσει χάος προκαλώντας τους υποστηρικτές της και να αντισταθεί στα εκλογικά αποτελέσματα εάν ο Ερντογάν ηττηθεί» μας δήλωσαν υπό το καθεστώς ανωνυμίας ανώτεροι κομματικοί αξιωματούχοι του HDP.

Ανεξαρτήτως, πάντως, του αν επικρατήσει ο Ερντογάν ή ο Κιλιτσντάρογλου, στην Τουρκία φαίνεται πως ταιριάζει η αποστροφή του Γάλλου ιστορικού Ζαν – Φρανσουά Κολοσίμο:

«Εκτιμήσαμε λανθασμένα την αλλοτρίωση που προκάλεσε ο εκδυτικισμός του Ατατούρκ γιατί έτσι μας βόλευε. Δεν αποτιμήσαμε σωστά την καταπίεση που επέφερε ο εξισλαμισμός του Ερντογάν όσο δεν μας ενοχλούσε. Στη συνέχεια, θελήσαμε να πιστέψουμε ότι υπήρχαν δύο Τουρκίες, μία καλή και μια κακή. Και ότι μπορούσαμε να διαλέξουμε ανάμεσά τους. Έτσι αρνηθήκαμε το προφανές: Στον αγώνα δρόμου που διεξάγει από την ίδρυσή της, κυνηγώντας την ουρά της, η Τουρκία είναι μόνο μία και έχει δοκιμάσει όλες τις ακραίες επιλογές».

Γράφει ο Παναγιώτης Μίχος, aftodioikisi.gr